2015 – 2016 ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԻ. ՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆ. ԴԱՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

ԴԱՍԱՐԱՆԱԿԱՆ  ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

ԱՌԱՋԻՆ – ԵՐԿՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը`01-07.09

1. Սահմանել ,,Ավատատիրություն,, հասկացությունը;
2. Բացատրել միջնադարի ժամանակագրական պարբերացումը:
3. Ներկայացնել Բագրատունյաց Հայաստանի տնտեսության ճյուղերից որևէ մեկը:

 Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 3-4, 102-104

Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 45-46

Ավատատիրական կարգերի հաստատումը Հայաստանում

http://interneturok.ru/ru/school/istoriya/6-klass/feodalnaya-sistema-zapadnoy-evropy/feodalnoe-obschestvo

ԵՐՐՈՐԴ – ՉՈՐՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 08-14.09

1. Թվարկել Բագրատունյաց Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հաջողությունները և անհաջողությունները;
2. Համեմատել Բագրատունի արքայատոհմի երկու արքաների /Ձեր ընտրությամբ/ ներքին քաղաքականությունը:
3. Թվարկել Բագրատունյաց Հայաստանի նշանավոր մշակութային գործիչներին;
4. Ներկայացնել Բագրատունյաց Հայաստանի որևէ մշակութային գործչի կյանքն ու գործը:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 146-158

http://hay-geni-haxtanak.blogspot.com/2013/10/blog-post_15.html

http://www.ankakh.com/article/889/hvovhannyes—smbat—g-thulakam—anparrunak-gahakale

https://www.youtube.com/watch?v=GdXyMLQrf4I

 

ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 15-21.09

1. Սահմանել ,,Հայկական վերածնունդ,, հասկացությունը;
2. Բացատրել հայկական վերածննդի պատճառները:

Աղբյուրներ` http://encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1427

Армянское Возрождение

https://www.youtube.com/watch?v=VVpELeBNExM

 

ՅՈԹԵՐՈՐԴ – ՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 22-28.09

1. Թվարկել ավատատիրական Արևելքի առանձնահատկությունները;
2. Ներկայացնել և համեմատել ավատատիրության ժամանակագրությունը Արևելքում և Արևմուտքում:

Աղբյուրներ`

Ֆեոդալիզմ

http://yunc.org/%D0%A4%D0%B5%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC

ԻՆՆԵՐՈՐԴ — ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 30 – 05.10

1. Թվարկել Բագրատունիների պետության ստեղծման և կործանման նվազագույնը երեքական պատճառ;
2. Բագրատունիների օրինակով ապացուցել, որ անհատը կարևոր դեր է խաղում պատմության մեջ;
3. Համեմատել 5-րդ և 10-րդ դարերի հայկական մշակույթը:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 84 — 89, 98, 100 –102

http://armyansky.narod.ru/index/0-75

https://www.youtube.com/watch?v=S4Jql4rNDFg

ՏԱՍՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 06 – 12.10

1. Թվարկել քոչվորական արշավանքները Հայաստան 11-13-րդ դարերում;
2. Ապացուցել, որ հնարավոր էր ետ մղել քոչվորական ասպատակությունները;
3. Համեմատել սելջուկյան և մոնղոլական տիրապետությունները Հայաստանում:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 107 – 110, 116 –119

http://www.findarmenia.com/arm/history/20/263/265

https://www.youtube.com/watch?v=rIQatVfw3Yc

http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1407

https://www.youtube.com/watch?v=p28NaveORuI

ՏԱՍՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 13 – 18.10

1. Թվարկել Կիլիկիայում հայկական պետության առաջացման գործոնները;
2. Համեմատել Բագրատունյաց Հայաստանի և Կիլիկիայի հայկական պետության տնտեսությունները;
3. Սահմանել Կիլիկիայի հայկական պետության պատմությանն առնչվող յոթ հասկացություն;
4. Նկարագրել Կիլիկիայի հայկական պետության մշակույթի մակարդակը;
5. Կազմել Կիլիկիայի հայկական պետության ժամանակագրությունը;
6. Թվարկել Կիլիկիայի հայկական պետության արտաքին քաղաքականության ձեռքբերումները և ձախողումները;
7. Բնութագրել Մլեհին և նրա քաղաքականությունը:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 121 – 145

https://www.youtube.com/watch?v=_Bh7uuvJkRs

http://patm.arma-vir.com/nyut.php?id=3

ՏԱՍՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը`  26-30.10 

Ստուգողական աշխատանք` առաջինից տասնչորսերորդ դասերի թեմաներով:

ՏԱՍՆՅՈԹԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 02-06.11

1. Թվարկել խաչակրաց արշավանքների իրական և քարոզչական պատճառները;
2. Բնութագրել խաչակիր ասպետներին;
3. Կազմել խաչակրաց արշավանքների ժամանակագրությունը;
4. Համեմատել խաչակրաց արշավանքներից ցանկացած երեքը:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 51-56

http://forum.armedu.am/showthread.php/999-Խաչակիրներ-խաչակրաց-արշավանքներ.-տեղեկատվական-նյութ

http://www.aif.ru/society/history/kak_krestonoscy_vzyali_ierusalim

https://www.youtube.com/watch?v=NWRUKgpy6hQ

ՏԱՍՆԻՆՆԵՐՈՐԴ – ՔՍԱՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 09-13.11

1. Սահմանել ,,Միջնադարը ծաղկման ժամանակաշրջանում,, թեմային առնչվող 11 հասկացություն;
2. Համեմատել միջնադարի ծաղկման ժամանակաշրջանի երեքական պետական և մշակութային գործիչների;
3. Թվարկել միջնադարի ծաղկման ժամանակաշրջանի գլխավոր ձեռքբերումները:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 45-50, 57-70

https://www.youtube.com/watch?v=EkIRIlADuxQ

Ֆրանցիսկ Ասսիզեցի

ՔՍԱՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՔՍԱՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 16-20.11

1. Սահմանել 14-17-րդ դարերի հայոց պատմության ութ հիմնական հասկացությունները;
2. Բնութագրել 14-17-րդ դարերի մշակութային գործիչներից երեքին;
3. Կազմել 14-17-րդ դարերի հայոց պատմության ժամանակագրությունը:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 162-182

https://www.youtube.com/watch?v=1BVNL5euG-I

https://www.youtube.com/watch?v=z5QggewObks

ՔՍԱՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ – ՔՍԱՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 23-27.11

1. Թվարկել Հարյուրամյա պատերազմի պատճառները;
2. Ապացուցել, որ Հարյուրամյա պատերազմն անխուսափելի էր;
3. Սահմանել Հարյուրամյա պատերազմին առնչվող հինգ հասկացություն;
4. Բնութագրել Հարյուրամյա պատերազմի ժասմանակաշրջանի որևէ գործչի:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 83-89

http://siranush.jimdo.com/2015/01/16/

https://www.youtube.com/watch?v=NHiScC8GU40

https://www.youtube.com/watch?v=GuMN2TYbE3A

ՔՍԱՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ  — ՔՍԱՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 30.11- 04.12

1. Թվարկել Արևելահռոմեական կայսրության կործանման պատճառները;
2. Ապացուցել, որ Բյուզանդական կայսրության կործանումն անխուսափելի էր;
3. Սահմանել 15-րդ դարի եվրոպական պատմության կարևորագույն հասկացությունները;
4. Կազմել Եվրոպայի 14-15-րդ դարերի պատմության ժամանակագրությունը, ընդգծելով 5 կարևորագույն իրադարձությունները:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 88-92

Հայերը բյուզանդական գահին

http://topwar.ru/14835-padenie-konstantinopolya-i-vizantiyskoy-imperii.html

https://www.youtube.com/watch?v=y7fDrKIJN9o

https://www.youtube.com/watch?v=d_dTcFFJHtI

ՔՍԱՆՅՈԹԵՐՈՐԴ  — ՔՍԱՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 07- 11.12

1. Կազմել ռուսական պետության ժամանակագրությունը մինչև 17-րդ դար;
2. Բնութագրել ուսումնասիրված ժամանակաշրջանի որևէ ռուս գործչի;
3. Ռուսական պատմության օրինակներով ապացուցել, որ անհատը կարևոր դեր ունի մարդկության երթի ճանապարհին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ 93-99

Ռուսաստանի պատմություն

http://lit.lib.ru/m/mihajlowa_j_a/text_0010.shtml https://www.youtube.com/watch?v=chMNJUsvCXw

 

ՔՍԱՆԻՆՆԵՐՈՐԴ  — ԵՐԵՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 14- 18.12

1. Թվարկել աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունները;
2. Բնութագրել աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների ժամանակաշրջանի որևէ գործչի;
3. Ապացուցել, որ աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններն անխուսափելի էին;
4. Համեմատել աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների և խաչակրաց արշավանքների քաղաքակրթական հետևանքները:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ124-130

Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ

https://www.youtube.com/watch?v=Qua5KuSCnkE

ԵՐԵՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ  — ԵՐԵՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 21- 25.12

1. Թվարկել եվրոպական վերածննդի պատճառները;
2. Բնութագրել Վերածննդի տարբեր ոլորտների մեկական գործչի;
3. Կազմել եվրոպական վերածննդի ժամանակագրությունը;
4. Ապացուցել, որ Լեոնարդո դա Վինչին եվրոպական վերածննդի խորհրդանիշն է:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7- րդ դասարան, էջ131-135

http://arvestipatmutyun.blogspot.am/2014/07/blog-post_3664.html

http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/EPOHA_VOZROZHDENIYA.html

https://www.youtube.com/watch?v=reeXHkLwwYA

ԵՐԵՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ – ԵՐԵՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 01 – 05.02.2016

1. Սահմանել «Անգլիական հեղափոխություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել անգլիական հեղափոխության պատճառները և փուլերը;
3. Ապացուցել, որ անգլիական հեղափոխությունն անավարտ հեղափոխություն է:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 25-30

Անգլիական բուրժուական հեղափոխություն

http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1261

http://vsemirnaya-istoriya.ru/index.php?catid=51&id=418:angliyskaya-revolutsiya&Itemid=24&option=com_content&view=article

https://www.youtube.com/watch?v=CO3dcQKtWvc

https://www.youtube.com/watch?v=3mcLKOftn3E

https://www.youtube.com/watch?v=CYulg1ACP8s

 

ԵՐԵՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 08 – 12.02

1. Սահմանել «Ամերիկյան հեղափոխություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել ամերիկյան հեղափոխության պատճառները և փուլերը;
3. Ապացուցել, որ ԱՄՆ-ի «Անկախության հռչակագիրը» և Սահմանադրությունն ունեն էական հակասություններ:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 31 — 35

http://qvarkus.com/ind_dec.html

http://www.tert.am/am/news/2014/07/05/us-presidents/1133572

Թոմաս Ջեֆերսոն

http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/cnstUS.htm

http://usa-info.com.ua/symbol/declaration.html

https://www.youtube.com/watch?v=edvLiSqWUaw

https://www.youtube.com/watch?v=pa-ytofvVXg

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 15 – 19.02

1. Սահմանել «Ֆրանսիական հեղափոխություն» հասկացությունը և   նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել ֆրանսիական հեղափոխության պատճառները և փուլերը;
3. Ապացուցել, որ ֆրանսիական հեղափոխությունն ավարտվել է 1799 թվականին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ

36 — 42

http://levonmiqo2.blogspot.am/2015/06/liberte-egalite-fraternite-   18.html

http://www.arteria.am/hy/1360996710

https://www.youtube.com/watch?v=ktT2IYonVvI

https://www.youtube.com/watch?v=6XeMA_BKppQ

https://www.youtube.com/watch?v=UPgk9gs3X1k

https://www.youtube.com/watch?v=GJ-Zw0y30A0

https://www.youtube.com/watch?v=KXBdI6B4oS4

Великая французская революция и культура

ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 22 – 26.02

1. Սահմանել «Հայկական ազատագրական շարժում» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել հայկական ազատագրական շարժման նոր փուլի նվիրյալներին և համառոտ բնութագրել նրանց;
3. Ապացուցել, որ օտարին ազատագրության հիմնական գործոն համարելը վնասաբեր մոտեցում է:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 7-17

https://www.youtube.com/watch?v=e-ZXlAPXTKo

https://www.youtube.com/watch?v=n9cqGh5AWLg

http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Angexakoti_joxov@

http://armenianhouse.org/hakobyan-t/yerevan/ch-2.html

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 29.02-04.03

1. Սահմանել «Սյունիք» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել Դավիթ Բեկի ղեկավարած ապստամբության և նրա ձախողման պատճառները;
3. Պատմել Դավիթ Բեկի մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 17-20

Դավիթ Բեկ

Թռիչք դեպի Սյունիք

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 09-12.03

1. Սահմանել «Պատերազմ» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել Նապոլեոն Բոնապարտի վերելքի և անկման գլխավոր ու երկրորդական պատճառները;
3. Պատմել Թալեյրանի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 44-49

10 փաստ Նապոլեոն Բոնապարտի մասին

Նապոլեոն Բոնապարտ

Նապոլեոն Բոնապարտ` խելացի մտքեր

Նապոլեոն Բոնապարտ. նշանավոր մարդկանց կյանքը

Թալեյրան` դիվանագիտության հանճար

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ – ՀԻՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 14-18.03

1. Սահմանել «Հեղափոխություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել ֆրանսիական հեղափոխությունների շարքի պատճառները և հետևանքները;
3. Պատմել Լամարտինի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 57- 58

1848 թվականի հեղափոխությունը Ֆրանսիայում

Ժողովուրդների գարունը 1848-1849 թվականներին

Փարիզյան կոմունա

Ալֆոնս դե Լամարտին

 

ՀԻՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՀԻՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 21-26.03

1. Սահմանել «Պետություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել ազգային պետությունների առաջացման գլխավոր և երկրորդական պատճառները;
3. Պատմել Գարիբալդիի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 121-126, 129-130

Օտտո Բիսմարկ. երկաթյա կանցլեր

Իտալիայի ազգային հեղափոխության ղեկավարներ

Ջուզեպպե Գարիբալդի    

ՀԻՍՈՒՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ — ՀԻՍՈՒՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 29.03-02.04

1. Կազմել ԱՄՆ-ի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել ԱՄՆ-ի քաղաքացիական պատերազմի պատճառները և հետևանքները;
3. Պատմել Աբրահամ Լինքոլնի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 113-115

Այսպես խոսեց…Աբրահամ Լինքոլնը

Աբրահամ Լինքոլնի նամակը` ուղղված որդու ուսուցչին

Պատմության գաղտնիքները. Աբրահամ Լինքոլն

 

ՀԻՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ — ՀԻՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 04.04-08.04

1. Կազմել նոր ժամանակների մշակութային գործիչների վարկանիշային աղյուսակը;
2. Թվարկել նոր ժամանակների մշակույթի առանձնահատկություները;
3. Պատմել նոր ժամանակների որևէ մշակութային գործչի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 78-89, 161-166

Նոր ժամանակների փիլիսոփայությունը

19-րդ դարի լավագույն գրքերը

 

ՀԻՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ — ՀԻՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 11.04-15.04

1. Կազմել 19-րդ դարի առաջին կեսի հայոց պատմության ժամանակագրության վարկանիշային աղյուսակը
2. Թվարկել ռուսական տիրապետության առանձնահատկությունները;
3. Պատմել Ներսես Աշտարակեցու մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 30-43

19-րդ դարի Արևելյան և Արևմտյան Հայաստանների սոցիալ-տնտեսական վիճակը

Հայորդիներ. Ներսես Աշտարակեցի

 

ՀԻՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 18.04-22.04

1. Կազմել 1862 թվականի Զեյթունի ապստամբության ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել հայկական հարցի միջազգայնացման պատճառները և հետևանքները;
3. Պատմել Խրիմյան Հայրիկի մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 69-79

Առաջին այրեր. Խրիմյան Հայրիկ

Հովհաննես Թումանյան. «Հայկական հարցն ու իր լուծումը»

Հայ ազգային-ազատագրական շարժման նոր փուլը

 

ՎԱԹՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 25.04-29.04

1. Կազմել 19-րդ դարի երկրորդ կեսի հայոց պատմության ժամանակագրության վարկանիշային աղյուսակը;
2. Թվարկել հայկական կուսակցություների առաջացման պատճառները և հետևանքները;
3. Պատմել 19-րդ դարի հայ որևէ կուսակցական գործչի մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 80-89

Հայ ազգային կուսակցությունների ստեղծումը

 

ՎԱԹՍՈՒՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 02.05-06.05

1. Կազմել ռուսական և օսմանյան կայսրությունների 19-րդ դարի երկրորդ կեսից մինչև կործանումը ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել ռուսական առաջին հեղափոխության պարտության և երիտթուրքերի հաղթանակի պատճառները;
3. Պատմել սաբատեականների մասին

 

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 137-139

Առաջին ռուսական հեղափոխություն. ձախողում, թե՞ նախաբան

Երիտթուրքերի պարագլուխների ակունքները

 

ՎԱԹՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 10.05-13.05

1. Կազմել Արևմտյան Հայաստանում և Օսմանյան կայսրության հայաբնակ մյուս տարածքներում 1878-1914 թվականներին ծավալված իրադարձությունների ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել ազատագրական պայքարի նպատակները;
3. Պատմել ազատագրական պայքարի հերոսներից որևէ մեկի մասին (ընտրությունը հիմնավորել):

 

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 94-105, 110-114

Հրայր Դժոխք

Հայորդիներ. Աղբյուր Սերոբ

 

ՎԱԹՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 16.05-20.05

1. Կազմել Արևելյան Հայաստանում և Ռուսական կայսրության հայաբնակ մյուս տարածքներում 1878-1914 թվականներին ծավալված իրադարձությունների ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել հայ — թաթարական ընդհարումների պատճառները և հետևանքները;
3. Պատմել ազատագրական պայքարի հերոսներից որևէ մեկի մասին (ընտրությունը հիմնավորել):

 

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 106-109

Առաջին այրեր. Նիկոլ Դուման

Խրիմյան Հայրիկ

 

ՎԱԹՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ — ՅՈԹԱՆԱՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 23.05-27.05

Գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների անհատականացված ստուգում:

 

2015 – 2016 ՈՒՍՈՒՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԻ. ՅՈԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆ. ԴԱՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

ԴԱՍԱՐԱՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔՆԵՐ

ԱՌԱՋԻՆ – ԵՐԿՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 01- 07.09
1. Սահմանել «Մարդ» հասկացությունը և հիմնավորել սահմանումը;
2. Շարադրել մարդու առաջացման վարկածները;
3. Նկարագրել նախնադարյան որսորդի, ձկնորսի կամ հավաքչի կյանքը;
4. Սահմանել «Տոհմ» և «Ցեղ» հասկացությունները;
5. Նկարագրել առաջին գործիքները և բացատրել նրանց գործառույթները;
6. Թվարկել Հայկական լեռնաշխարհի քարիդարյան հուշարձանները:
Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6- րդ դասարան, էջ 18-24

Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 11-13, 15-17

http://newarta.blogspot.com/2012/05/blog-post_7585.html

http://www.anm.am/index.php?option=com_content&view=article&id=132:2011-02-16-08-08-05&catid=77:2011-02-23-16-43-27&Itemid=111

https://www.youtube.com/watch?v=yn0GwvwLkEc

https://www.youtube.com/watch?v=PzAqGce8CF8

https://www.youtube.com/watch?v=O77JBILU7qY
ԵՐՐՈՐԴ – ՉՈՐՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ
Կատարման ժամկետը` 08 – 14.09
1. Սահմանել «Դպրոց» և «Քննություն» հասկացությունները;
2. Թվարկել նախնադարում երեխաներին ուսուցանվող գիտելիքները;
3. Նկարագրել նախնադարյան քննության որևէ օրինակ;
4. Համեմատել նախնադարի և ժամանակակից դպրոցները:
Աղբյուրներ` https://www.youtube.com/watch?v=IsGaIS11sFU

http://www.prehistoryforkids.archeologia.ru/03/03.htm

Первобытное общество
ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ
Կատարման ժամկետը` 15 – 21.09
1. Սահմանել ,,Գիտություն,, և ,,Արվեստ,, հասկացությունները;
2.Թվարկել նախնադարյան մարդկանց այն գիտելիքներն ու կարողությունները,որոնք կարող են համարվել գիտության և արվեստի հիմք;
3. Ապացուցել, որ Հայկական լեռնաշխարհի բնիկները տիրապետում էին գիտության և արվեստի որոշակի գաղտնիքների:
Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 70

http://artakhovhannisyan.blogspot.com/2013/09/blog-post_7168.html

http://hpj.asj-oa.am/4664/1/2000-3(191).pdf

https://www.youtube.com/watch?v=df-Tr_A4LpQ
ՅՈԹԵՐՈՐԴ– ՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 22 – 28.09
1. Սահմանել «Հասարակություն» և «Ոսկեդար»հասկացությունները;
2. Ապացուցել կամ հերքել այն տեսակետը, որ նախնադարը մարդկության հիշողության ոսկեդարն է;
3. Թվարկել ոսկեդարի ավարտի պատճառները:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 21-22, 27-28

http://all-politologija.ru/knigi/osnovy-sociologii-i-politologii-kozyrev/opredelenie-ponyatiya-obshestvo-osnovnie-priznaki-obshestva
https://www.youtube.com/watch?v=bhRZ05hWVkg

Золотой век

https://www.youtube.com/watch?v=JASZMOHAWt4

ԻՆՆԵՐՈՐԴ — ՏԱՍՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 30 – 05.10

1. Սահմանել ,,Արիական քաղաքակրթություն,, հասկացությունը;
2. Թվարկել արիականության սկզբունքները;
3. Ապացուցել, որ արիական քաղաքակրթության բնօրրանը Հայկական լեռնաշխարհն է:
4. Թվարկել արիական քաղաքակրթության ձեռքբերումները;
5. Ապացուցել, որ արիական քաղաքակրթության պարտությունն անշրջելի չէ:

Աղբյուրներ` http://www.hayary.org/wph/?p=155

Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 31-35

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B8%D0%B8

https://www.youtube.com/watch?v=IHW0pnb_ZxE

ՏԱՍՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 06 – 12.10

1. Պատմել Արատտայի մասին;
2. Ապացուցել, որ Արատտան արիական պետություն է;
3. Պատմել մ.թ.ա. 27-9 դդ.- ի հայկական պետությունների մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 36-38

http://armsoul.com/index.php?topic=614.0;wap2

https://www.youtube.com/watch?v=AkF0HSnNzss

https://www.youtube.com/watch?v=p9qh_IW_nnU

ՏԱՍՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 13 – 18.10

1. Սահմանել ,,Սեմական քաղաքակրթություն,, հասկացությունը;
2. Թվարկել սեմական քաղաքակրթության ձեռքբերումները;
3. Համեմատել արիական և սեմական քաղաքակրթությունները;
4. Ապացուցել, որ սեմական քաղաքակրթության պարտությունն անխուսափելի է:

Աղբյուրներ` https://www.youtube.com/watch?v=Q1ddnoqGbwU

http://www.hayary.org/wph/?p=1535

ՏԱՍՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը`  26-30.10 

Ստուգողական աշխատանք` առաջինից տասնչորսերորդ դասերի թեմաներով:

ՏԱՍՆՅՈԹԵՐՈՐԴ – ՏԱՍՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 02-06.11

1. Կազմել Հին Եգիպտոսի ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել եգիպտական քաղաքակրթության ձեռքբերումները;
3. Սահմանել Հին Եգիպտոսին առնչվող հինգ հասկացություն;
4. Համեմատել ցանկացած երկու փարավոնի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6 – րդ դասարան, էջ 32-36

http://videoway.am/277730068

https://www.youtube.com/watch?v=3HmVmIQ2CKw

  ՏԱՍՆԻՆՆԵՐՈՐԴ – ՔՍԱՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 09-13.11

1. Կազմել Շումերի ժամանակագրությունը;
2. Սահմանել Շումերին առնչվող յոթ հասկացություն;
3. Թվարկել շումերական քաղաքակրթության ձեռքբերումները;
4. Շարադրել շումերական էպոսի բովանդակությունը:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6 – րդ դասարան, էջ 37-38

https://www.youtube.com/watch?v=unJz-fOGOPU

https://www.youtube.com/watch?v=BstGrY0yQq4

  ՔՍԱՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՔՍԱՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 16-20.11

1. Կազմել չինական քաղաքակրթության հնագույն և հին փուլերի ժամանակագրությունը;
2. Սահմանել չինական քաղաքակրթությանն առնչվող հինգ հասկացություն;
3. Թվարկել չինական քաղաքակրթության ձեռքբերումները;
4. Բնութագրել Ցին Շի Հուանդիին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6 – րդ դասարան, էջ 53-55

https://www.youtube.com/watch?v=vlCtmc91SyE

http://168.am/2013/11/10/297560.html

  ՔՍԱՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ – ՔՍԱՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 23-27.11

1. Ներկայացնել Հայկ Նահապետի մասին պատմությունների տարբերակները;
2. Բնութագրել Հայկ Նահապետին;
3. Կազմել Հայկյանների ժամանակագրությունը;
4. Նկարագրել Հայկի և Բելի ճակատամարտը: Գծել Ճակատամարտի սխեման;
5. Թվարկել Հայկ Նահապետի դասերը /պատասխանը հիմնավորել/:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6 – րդ դասարան, էջ 33,36 էջերում

http://hay-geni-haxtanak.blogspot.am/2013/01/blog-post_9300.html

https://www.youtube.com/watch?v=iNRsaviwSeY

https://www.youtube.com/watch?v=ZcjEEQlu_Uk

https://www.youtube.com/watch?v=-bezwIWF2xs

ՔՍԱՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ  — ՔՍԱՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 30.11- 04.12

1. Թվարկել գրի տեսակները և այն ստեղծող ժողովուրդներին (պատասխանը հիմնավորել);
2. Ապացուցել, որ գիրը քաղաքակրթության անկյունաքարն է;
3. Կատարել գործնական աշխատանք «Ով ավելի շատ գրատեսակ կօգտագործի» մրցակցային թեմայով:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 60 – 64

Մի քանի նկատառում գրի մասին (Գրի զարգացումը, Լոուկոտկա)

http://www.what-this.ru/civilization/beginning-of-civilization/history-of-writing.php

https://www.youtube.com/watch?v=ISRrGXxqoZ0

ՔՍԱՆՅՈԹԵՐՈՐԴ  — ՔՍԱՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 07- 11.12

1. Թվարկել Ծովի ժողովուրդների արշավանքները և դրանց հետևանքները;
2. Սահմանել «Հոմերոսյան Հունաստան» հասկացությունը;
3. Նկարագրել կրետե – միկենյան մշակույթը:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 88 –

91

http://melikyanripsime.blogspot.am/2014/11/blog-post_3.html

http://www.e-reading.club/chapter.php/1003115/67/Vud_Maykl_-_Zoloto_Troi.html

https://www.youtube.com/watch?v=GFAmpfSsqjs

ՔՍԱՆԻՆՆԵՐՈՐԴ  — ԵՐԵՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 14- 18.12

1. Սահմանել Արարատյան թագավորության պատմությանն առնչվող յոթ կարևոր հասկացությունները;
2. Կազմել Արարատյան թագավորության ռազմա – քաղաքական և մշակութային ժամանակագրությունը;
3. Նկարագրել Արարատյան թագավորության որևէ քաղաք կամ տաճար:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 45 – 64

https://www.youtube.com/watch?v=nNaYTIFB-QI

https://www.youtube.com/watch?v=gXXKOovInzE

https://www.youtube.com/watch?v=0Qa_1vSjmYI

https://www.youtube.com/watch?v=um0A-WhSV5c

ԵՐԵՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ  — ԵՐԵՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 21- 25.12

1. Համեմատել Աթենքի ու Սպարտայի պետական կարգը, զինված ուժերը և երեխաների կրթությունը;
2. Կազմել Հին Հունաստանի ժամանակագրությունը;
3. Նկարագրել Աթենքը կամ Սպարտան:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 97 – 106

http://www.slideshare.net/erik0229/ss-16669432

http://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/5850

https://www.youtube.com/watch?v=Q6Fwc01YoLk

https://www.youtube.com/watch?v=tEgIhMpQ0-0

https://www.youtube.com/watch?v=gs—Je2rUvs

ԵՐԵՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ – ԵՐԵՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 01 – 05.02.2016

1. Սահմանել «Հելլենականություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել հելլենականության դրսևորումները Հայաստանում;
3. Ապացուցել, որ հայկական հելլենականությունն ունեցել է և´ դրական, և´ բացասական հետևանքներ:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 87-89, 163-165, 168-169, 175-177

Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 129-136

http://www.armeniaculture.am/am/Encyclopedia_hellenistakan_mshakuyty

http://www.findarmenia.com/arm/history/18/121/123

http://civilka.ru/ellinism/ellinism.html

https://www.youtube.com/watch?v=LqA2_pVyPRI

 

ԵՐԵՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 08 – 12.02

1. Սահմանել «Աշխարհակալություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել առավելագույն թվով աշխարհակալություններ;
3. Ապացուցել, որ աշխարհակալությունը պատմականորեն անխուսափելի երևույթ է:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 53-56, 94-104,106

https://www.youtube.com/watch?v=9miMXaeua3o

https://www.youtube.com/watch?v=-0Pa9Mj9CB0

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F

https://www.youtube.com/watch?v=8kyo1iTouMc

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 15 – 19.02

1. Սահմանել «Հռոմ» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել ներհռոմեական պայքարի տեսակները և պատճառները;
3. Ապացուցել, որ Սպարտակի ապստամբությունը և նրա պարտությունն անխուսափելի էին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 140-146, 161

http://grigoryan-aida.blogspot.am/2014/07/7.html

https://www.youtube.com/watch?v=LfMVlddAzDg

https://www.youtube.com/watch?v=KwWgnd8Bd6g

https://www.youtube.com/watch?v=thOS-lpOmpw

https://www.youtube.com/watch?v=rEHkazT0r4c

 

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 22 – 26.02

1. Սահմանել «Քաղաքակրթությունների պայքար» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել Հռոմ – Կարթագեն, Հռոմ – Հայաստան դիմակայությունների պատճառները;
3. Ապացուցել, որ Հռոմի հաղթանակը Կարթագենի և Հայաստանի նկատմամբ անխուսափելի էր:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 108-115

Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 152-154

Հայ-Հռոմեկան պատերազմը

http://armhistory.do.am/publ/hayastany-39_hin_shrjanowm/hay_hr-39-omeakan_paterazmy-39_q_a_69_66t-39-t-39/artashati_paymanagiry’/19-1-0-67

https://www.youtube.com/watch?v=RkqR8OTLmBM

https://www.youtube.com/watch?v=8dpq2d2NV7k

https://www.youtube.com/watch?v=0tHYDKPaRXA

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 29.02-04.03

1. Սահմանել «Կայսրություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել Հռոմեական կայսրության պատմական փուլերը;
3. Պատմել որևէ կայսրի մասին (Ձեր ընտրությամբ):

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 169-173

Հռոմեական կայսրության համառոտ պատմություն

Ինչպես էին ստեղծվում կայսրությունները. Հռոմ

Հին Հռոմ. կայսրության ծաղկումը և անկումը

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ – ՔԱՌԱՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 09-12.03

1. Սահմանել «Հռոմեական մշակույթ» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել հռոմեական մշակույթի ձեռբերումները;
3. Պատմել հռոմեական մշակույթի որևէ գործչի մասին (Ձեր ընտրությամբ):

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 174-181

Հին Հռոմ: Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջանը: Պատմություն և մշակույթ

Հին աշխարհի կորուսյալ գանձերը. հին Հռոմ

 

ՔԱՌԱՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ – ՀԻՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 14-18.03

1. Սահմանել «Հայկական մշակույթ» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել հայկական մշակույթի ձեռբերումները հեթանոսական շրջանի վերջին փուլում;
3. Պատմել հայկական մշակույթի հեթանոսական շրջանի վերջին փուլի որևէ գործչի մասին (Ձեր ընտրությամբ):

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 167-177

Նեմրութ-Արև-Արքայի մեծ սրբավայրը

Հայ հեթանոսական աստվածները «վերադառնում» են

Հեթանոսություն կամ հայ արիական դավանանք

Հայաստանը հին շրջանում

 

ՀԻՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ – ՀԻՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 21-25.03

1. Սահմանել «Քրիստոնեություն» հասկացությունը և նրանից ածանցյալ հինգ հասկացություններ;
2. Թվարկել Հայաստանում քրիստոնեությունը պետական կրոն հայտարարելու գլխավոր և երկրորդական պատճառները;
3. Պատմել Տրդատ երրորդի մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 136-138

Հայոց պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 11-13

Ձայն Արարատի-33 Քրիստոնեության իրական արմատները

Քրիստոնեության առաջացումը

Քրիստոնեության հռչակումը պետական կրոն

Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում

ՀԻՍՈՒՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ — ՀԻՍՈՒՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 29.03-02.04

1. Կազմել տիեզերական ժողովների ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել Հավատո հանգանակի հիմնական կանոնները;
3. Պատմել Պետրոս առաքյալի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 10-14

Հավատո հանգանակ

Նիկեայի Հավատո հանգանակը

Պողոս և Պետրոս առաքյալներ

Պետրոս առաքյալ

 

ՀԻՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ — ՀԻՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 04.04-08.04

1. Կազմել Բյուզանդիայի ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել Բյուզանդիայի հզորացման և թուլացման պատճառները;
3. Պատմել Հուստինիանոս առաջինի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 15-23

Հուստինիանոս Ա կայսեր վերափոխումները

Բյուզանդական կայսրության պատմությունը

 

 

ՀԻՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ — ՀԻՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 11.04-15.04

1. Կազմել Գերմանական ազգի սրբազան հռոմեական կայսրության ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել Գերմանական ազգի սրբազան հռոմեական կայսրության առաջացման պատճառները;
3. Պատմել Օտտոն Ա-ի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 29-32

Սրբազան հռոմեական կայսրություն

Սրբազան հռոմեական կայսրության պատմությունը

Օտտոն Ա Մեծ

 

ՀԻՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 18.04-22.04

1. Կազմել վաղ միջնադարի նշանավոր մարդկանց վարկանիշային աղյուսակ;
2. Թվարկել վաղ միջնադարում անհատի դերի ուժեղացման պատճառները;
3. Պատմել վաղ միջնադարի որևէ նշանավոր անհատի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 24-28, 33-36

Կարլոս Մեծ

Նոր բացահայտումներ վիկինգների մասին

Կարլոս Մեծ

 

ՎԱԹՍՈՒՆՄԵԿԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆԵՐԿՈՒԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 25.04-29.04

1. Կազմել Արաբական խալիֆայության ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել իսլամի առաջացման պատճառները և հետևանքները;
3. Պատմել Մուհամեդի մասին:

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 102-107

Արաբական Խալիֆայություն

Մուհամմադ. կյանքը և գործունեությունը

Մուհամմադ. վերջին մարգարեն

 

ՎԱԹՍՈՒՆԵՐԵՔԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆՉՈՐՍԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 02.05-06.05

1. Կազմել արաբների դեմ հայերի մղած պայքարի ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել արաբների դեմ մղած պայքարի անհաջողությունների և վերջնական հաղթանակի պատճառները;
3. Պատմել Թեոդորոս Ռշտունու մասին:

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 49-65

Հայ գենի հաղթանակ. Թեոդորոս Ռշտունի

Սովորենք պատմությունից` Թեոդորոս Ռշտունի

ՎԱԹՍՈՒՆՀԻՆԳԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆՎԵՑԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

 Կատարման ժամկետը` 10.05-13.05

1. Կազմել աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների ժամանակագրությունը;
2. Համեմատել ացտեկներին, մայաներին և ինկերին;
3. Պատմել աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների հերոսներից որևէ մեկի մասին (հերոսի ընտրությունը հիմնավորել):

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 124 -130

Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ

20 փաստեր մայաների մասին, որոնք կարող են անհավանական թվալ

Հնդկացիներ. հին քաղաքակրթությունների փորձը

 

ՎԱԹՍՈՒՆՅՈԹԵՐՈՐԴ — ՎԱԹՍՈՒՆՈՒԹԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 16.05-20.05

1. Կազմել Վերածննդի և Ռեֆորմացիայի ժամանակագրությունը;
2. Թվարկել Վերածննդի և Ռեֆորմացիայի պատճառներն ու արդյունքները;
3. Պատմել Վերածննդի հսկաներից կամ Ռեֆորմացիայի հերոսներիղ որևէ մեկի մասին (հսկայի կամ հերոսի ընտրությունը հիմնավորել):

 

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 131 -140

Վերածննդի դարաշրջանը

Ռեֆորմացիա և հակառեֆորմացիա

 

ՎԱԹՍՈՒՆԻՆՆԵՐՈՐԴ — ՅՈԹԱՆԱՍՈՒՆԵՐՈՐԴ ԴԱՍԵՐ

Կատարման ժամկետը` 23.05-27.05

Գիտելիքների, կարողությունների և հմտությունների անհատականացված ստուգում:

 

Վերաքննություն

6-րդ դասարան

• Թվարկել Վանի թագավորության ստեղծման պատճառները /պատասխանը հիմնավորել/;
• Կազմել Վանի թագավորության ժամանակագրությունը;
• Սահմանել Վանի թագավորությանն առնչվող հինգ հիմնական հասկացությունները:
• Համեմատել Վանի թագավորության արքաներից ցանկացած երեքին;
• Նկարագրել Վանի թագավորության քաղաքներից կամ ամրոցներից որևէ մեկը;

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 45-64

https://www.youtube.com/watch?v=5VR3XmHxuRI

• Սահմանել «Արքունիք», «Գործակալություն», «Հազարապետություն», «Սպարապետություն», «Աշխարհաժողով», «Քուրմ», «Բանակ», «Զորանամակ», «Աշխարհազոր» հասկացությունները;

Աղբյուրներ` Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 139-146

http://www.haykino.ru/am/movies/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6+%D5%84%D5%A5%D5%AE+-+%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF+%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%A8/?movie=487

http://armyansky.narod.ru/index/0-67

https://www.youtube.com/watch?v=Qn_P2kOeZ90

7-րդ դասարան

• Կազմել Տիգրան Մեծի աշխարհակալության ժամանակագրությունը;

Աղբյուրներ՝http://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%A5%D5%AE

http://encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1304

• Սահմանել ,,Պատրիկ,, և ,,Պլեբեյ,, հասկացությունները;

Աղբյուրներ՝ Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 141-148, 161

http://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4

• Կազմել հայ-հռոմեական պատերազմների ժամանակագրությունը
• Նկարագրել հայ-հռոմեական պատերազմների որևէ ճակատամարտ
• Բնութագրել այդ ժամանակաշրջանի որևէ զորավարի
• Թվարկել հայ-հռոմեական պատերազմների դասերը

Աղբյուրներ՝ Հայոց պատմություն, 6-րդ դասարան, էջ 108-109, 112-115, 120, 125-126, 130-131

http://hay-geni-haxtanak.blogspot.com/2014/01/70-68_2.html

http://armenianhouse.org/sargsyan/razmarvest/6.html

http://www.hayzinvor.am/16341.html

• Թվարկել ժողովուրդների մեծ գաղթի պատճառները և հետևանքները;
• Ապացուցել, որ ժողովուրդների մեծ գաղթը կարևոր դեր է խաղացել համաշխարհային պատմության մեջ;

Աղբյուրներ` Համաշխարհային պատմություն, 7-րդ դասարան, էջ 5-14- http://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AE_%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%A9

http://www.krugosvet.ru/node/42956?page=0,1

https://www.youtube.com/watch?v=Z14GCZP7Bac

8-րդ դասարան

• Թվարկել ամերիկյան հեղափոխության առանձնահատկությունները և փուլերը;Աղբյուրներ՝ Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 31-35, 116-118;http://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28Soviet_Armenian_Encyclopedia%29_1.dhttp://svitoc.ru/index.php?showtopic=1166
• Թվարկել ֆրանսիական մեծ հեղափոխության պատճառները և փուլերը;Աղբյուրներ` համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 37-42www.arteria.am/hy/1360996710https://www.youtube.com/watch?v=Hp85hy_ovdQ
• Ապացուցել, որ Դավիթ Բեկը պետություն էր ստեղծել;
• Թվարկել Դավիթ Բեկի անկախական շարժման ձախողման գլխավոր և երկրորդական պատճառները:Աղբյուրներ՝ Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 17-20http://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9_%D4%B2%D5%A5%D5%AF
• Թվարկել ֆրանսիական մեծ հեղափոխության հետևանքները և Նապոլեոն Բոնապարտի միահեծան իշխանության հաստատման պատճառները
• Համեմատել Նապոլեոնյան և Սրբազան Դաշինքի Եվրոպաները:Աղբյուրներ՝  Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 43-52http://armplaneta.com/napoleon-bonapart/https://www.youtube.com/watch?v=wMT1L5-dXuE

  http://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/NAPOLEON_I.html

• Թվարկել ռուսական առաջին հեղափոխության պատճառները և հետևանքները;
• Ապացուցել, որ հակամարտ ռազմա-քաղաքական դաշինքների ձևավորումն աշխարհում անխուսափելի էր;Աղբյուրներ`  Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 117-119, 148-152https://www.youtube.com/watch?v=AFcVwyzvZz4http://www.hrono.ru/organ/ukaz_a/antanta.php

  http://www.findarmenia.com/arm/history/25/495/496

Հասարակագիտական ֆլեշմոբ (նախապատրաստական փուլ)

Համեմատեք դեկրետների տեքստերի բովանդակությունները

Հ. Ս. Խ. Հ. Յեղկոմի դեկրետը ներման մասին

Բանւորա – գիւղացիական յեղափոխութեան Կարմիր Դրօշակի և նրա նւաճումների պաշտպանութեան համար ծառացած Հայաստանի աշխատաւորների կամքով և Հայաստանի ու նրա մեծ դաշնակից Խորհրդային Ռուսաստանի Կարմիր բանակների փառապանծ յաղթութիւններով մահացու հարւած է հասցրւած դաշնակցական հակայեղափոխականների յանցավոր աւանտիւրային:

Խմբապետական ուժերի  վերջին խղճուկ մնացորդները, կողոպտելով և բռնադատելով խաղաղ աշխատաւոր բնակչութեանը, լեռներն են ճողոպրում, որտեղ նրանց անխուսափելի մահն է սպասում յաղթականօրեն ընթացող Կարմիր Բանակից:

Դաշնակցական հակայեղափոխութիւնը երկիրը սովի ու աղքատութեան գիրկը նետեց:

Խլելով գիւղացիներին և աշխատաւոր ինտելիգենցիային խաղաղ աշխատանքից և ուժով քշելով նրանց խորհրդային իշխանութեան դէմ կռւելու` հակայեղափոխութեան ղեկավարները խորտակեցին գիւղերն ու քաղաքները, ոչնչացրին երկրի արտադրողական ուժերը, փչացրին հաղորդակցութեան միջոցները, կողոպտեցին պարենային և այլ պահեստները:

Խաղաղ աշխատաւորական կեանքի բարեկարգման, դաշնակների աւերած երկրի ժողովրդական տնտեսութեան վերկանգնման և ծաղկող սոցիալիստական հայրենիք ստեղծելու համար անհրաժեշտ է, որ բոլորը նւիրւեն շինարար ստեղծագործ աշխատանքի:

Խորհրդային Հայաստանի Ռազմայեղափոխական Կոմիտէն այս շինարար աշխատանքին լծւելու է հրաւիրում ոչ միայն նրանց, որոնք կռւել են յեղափոխութեան յաղթանակի համար, այլև նրանց, որնց նետել էին նրա դէմ մղւող ակտիւ կռւի մեջ: Հ. Ս. Խ. Հ. Ռազմայեղափոխական Կոմիտէն, իբրև երկրի աշխատաւոր մասաների կառավարութիւն, չի կարող լինել ոխակալ, չի կարող ղեկավարւել վրէժի զգացումով: Նա անողոք է գործող հակայեղափոխութեան նկատմամբ, նա անխնա է այն չարագործ խմբակի վերաբերմամբ, որը իւր յանցաւոր և պրովակացիոն ագիտացիայով, մահւան վախի ու սպառնալիքի տակ յանդգնեց ստիպել անգիտակից ու անմեղ մասային զէնք բարձրացնելու բանւորա – գիւղացիական խորհրդային իշխանութեան դէմ: Նա անողոք այդ խմբակի նկատմամբ, որը ստիպեց քաղաքականապես դիմազուրկ և փոքրոգի ինտելիգենցիային ծատայել հակայեղափոխական կառավարութեան և պաշտպանել նրան:

Բակց նա` բանւորա – գիւղացիական կառավարութիւնը, մեծահոգի գտնւեց դէպի այդ բոլոր մոլորեալները, բոլոր նրանց, որոնք ենթակւել են յանցաւոր ագիտացիայի, վախի և փոքրոգիութեան:

Նա հանդիսաւորապես մոռացութեան է տալիս յանցանքը բոլոր նրանց, որոնք Հայաստանի աշխատաւորութեան յաւիտենական թշնամիների ոճրագործ միտումների զոհն են եղել, այն թշնամիների, որոնք պետք է կրեն արժանի պատիժ` անմեղ ժողովրդի արեան և հայրենի երկրի աւերածութեան համար:

• Ի նկատի ունենալով վերոյիշեալ հանգամանքները, սրանով յայտարարւում բոլոր գիւղացիներին, տաճկահայ գաղթականներին, աշխատաւոր ինտելիգենցիային, որոնք այս կամ այն ձեւով մասնակցել և մասնակցում են հակայեղափոխական շարժման – լինի դա դաշնակցական զինւած ուժերի շարքերում կամ դաշնակցական ետական թէ հասարակական հիմնարկութիւններում, անկախ նրանց համոզմունքից կամ գործունէութեան դրդումներից – կառավարութիւնը լիակատար մոռացութեան է տալիս Հայաստանի բանւորների և գիւղացիների հանդէպ նրանց կատարած յանցանքը հակայեղափոխական շարժման մէջ մասնակցելու համար: Նրանք բոլորը` գիւղացիները, գաղթականները և աշխատաւոր ինտելիգենցիան կանչւում են աշխատանքի:
• Սոյն ներումը չի տարածվում հակայեղափոխութեան գիտակցական և յանցագործ ղեկավարների` այսպէս կոչւած Հայրենիքի Փրկութեան Կոմիտէի անդամների, արտակարգ յանձնաժողովի կոլլեգիայի բարձր հրամանատարական կազմի և խմբապետների վրա:

Հայաստանի Ռազմայեղափոխական Կոմիտէի նախագահ`

Ս. ԿԱՍԵԱՆ

Անդամներ` ԱՒԻՍ, Ի. ԴՈՎԼԱԹԵԱՆ, Ա. ՄՌԱՒԵԱՆ

Հայաստանի  Յեղկոմի դեկրետը ընդհանուր ներման մասին

Բանւորա – գիւղացիական յեղափոխութեան յաղթանակը լիակատար ազատութիւն բերեց Հայաստանի աշխատաւորներին:

Խորհրդային իշխանութեան կոչը խաղաղ աշխատանքի և հայրենի երկրի վերաշինութեանը վերադառնալ համակրանքով ընդունւեց Հայաստանի ժողովրդական զանգւածների կողմից:

Բանւորների, գիւղացիների և աշխատաւոր ինտելիգենցիայի համակրանքը հաստատուն հիմքն է հանդիսանում խորհրդային իշխանութեան ամրացման:

Ի լրումն և ի փոփոխումն ապրիլի 10-ի դեկրետի Հայաստանի Յեղկոմը յայտարարում է.-

• Ազատ համարել քաղաքական և ամեն տեսակի ու ձևի պատասխանատւութիւնից առանց բացառութեան բոլոր նրանց, ովքեր որ և է կերպ պայքարել են Հ. Ս. Խորհրդային Հանրապետութեան դէմ անկախ նրանց անմիջական գործերից, կոչումից, դիրքերից, պաշտօնից:

Ծանոթութիւն – Ապիլի 10 – ի դեկրետի 2-րդ կետը վերացւում է:

• Բոլոր այս քաղաքացիներին վերահաստատել իրենց ամբողջ իրաւունքների մեջ:
• Պարտաւորեցնել Հ. Ս. Խ. Հանրապետութեան բոլոր զօրական և քաղաքացիական հիմնարկութիւններին ու պատօնեաներին անյապաղ և անշեղ գործադրել ներկա դեկրետը – ազատելով վերոյիշեալ քաղաքական գործիչներին ու քաղաքացիներին ինչպէս բանտարկութիւնից, կալանքից և աքսորից, նոյնպէս և այլ տեսակի որ ևէ հետապնդումից:
• Սոյն դեկրետը գործադրութեան ուժ է ստանում իր հրապարակման օրւանից և հեռագրով հաղորդւում է Հայաստանի Սոցիալիստական Խորհրդային Հանրապետութեան բոլոր զօրական և քաղաքացիական հիմնարկութիւններին ու պաշտօնեաներին ի գործադրութիւն.

Հայաստանի ռազմա յեղափոխական

Կոմիտէի նախագահ` Կասեան

Անդամ – քարտուղար` Ա. Մռաւեան

Թվարկեք և բացատրեք տարբերությունների պատճառները:

Սահմանադրական փոփոխությունների վերլուծության ևս մի տեսանկյուն

«Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի և սահմանադրական փոփոխությունների նախագծի մի քանի հակասությունների մասին

(լեզվական տեսանկյուն)

Սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծը բառաշատ է և լեզվական տեսակետից էլ բազմաթիվ հակասություններ ունի «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի համապատասխան դրույթների հետ: Բերենք մի քանի օրինակներ: «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 42-ի (Իրավաբանական հասկացությունների կամ տերմինների կիրառումը) կետ 1-ը սահմանում է.  «Իրավական ակտում պետք է կիրառվեն նորմատիվ իրավական ակտերով սահմանված կամ հանրածանոթ հասկացություններ կամ տերմիններ: Եթե նորմատիվ իրավական ակտում կիրառվում են նոր կամ բազմիմաստ կամ այնպիսի հասկացություններ կամ տերմիններ, որոնք առանց պարզաբանման միանշանակ չեն ընկալվում, ապա այդ իրավական ակտով պետք է տրվեն դրանց սահմանումները:»; իսկ նախագծում Հոդված 24-ի կետ 2-ում գրված է.« Բժշկության և կենսաբանության ոլորտներում, մասնավորապես, արգելվում են՝

1) եվգենիկական փորձերը.

2) մարդու մարմինը կամ նրամասերը՝որպես այդպիսին, շահույթի աղբյուր դարձնելը.

3) մարդու վերարտադրողական կլոնավորումը»: «Եվգենիկական փորձեր» և «Վերարտադրողական կլոնավորում» հասկացությունները սահմանված չեն:

Օրենքի այս պահանջն անտեսված է նաև նախագծի հոդված 71-ում` Մեղքի սկզբունքը: Համաչափության սկզբունքը պատիժների սահմանման ժամանակ

1. Հանցանք կատարած անձի պատժի հիմքը նրա մեղքն է:

Ընդ որում «Մեղք» հասկացությունը սահմանված չէ նաև Քրեական օրենսգրքում:

Կամ նախագծում ձևակերպված է. « Հոդված 29. Խտրականության արգելքը

Խտրականությունը՝կախված սեռից, ռասայից, մաշկի գույնից, էթնիկական կամ սոցիալական ծագումից, գենետիկական հատկանիշներից, լեզվից, կրոնից, աշխարհայացքից, քաղաքական կամ այլ հայացքներից, ազգային փոքրամասնությանը պատկանելությունից, գույքային վիճակից, ծնունդից, հաշմանդամությունից, տարիքից կամ անձնական կամ սոցիալական բնույթի այլ հանգամանքներից, արգելվում է:» առանց սահմանելու «Գենետիկական հատկանիշ» հասկացությունը: Նախագծի հոդված 29-ում չի կատարված նաև «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 36-ի կետ 4-ի պահանջը. « Նորմատիվ իրավական ակտում միեւնույն հասկացությունը սահմանելիս կամ միեւնույն միտքն արտահայտելիս պետք է կիրառվեն միեւնույն բառերը, տերմինները կամ բառակապակցությունները` որոշակի հերթականությամբ: Իրավական ակտում տարբեր հասկացությունները չեն կարող օգտագործվել միեւնույն տերմինով:»Վերջինս խախտվել է նաև նախագծի հետևյալ հոդվածներում`

Հոդված 103 կետ 2. Ազգային ժողովի կանոնակարգը, Ընտրական և Դատական օրենսգրքերը, Սահմանադրական դատարանի, Հանրաքվեի, Կուսակցությունների և Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին սահմանադրական օրենքներն Ազգային ժողովն ընդունում է պատգամավորների ընդհանուր թվի առնվազն երեք հինգերորդի ձայների մեծամասնությամբ:

Հոդված 165. Սահմանադրական դատարանը

1. Սահմանադրական արդարադատու­թյունն իրականացնում է Սահմանադրական դատարանը` ապահովելովՍահմա­նադրության գերակայությունը:
2. Արդարադատություն իրականացնելիս Սահմանադրական դատարանն ան­կախ է և ենթարկվում է միայն Սահմանադրությանը:
3. Սահմանադրական դատարանի լիազորությունները սահմանվում են Սահմանադրությամբ, իսկ կազմավորման և գործունեության կարգը` Սահմանադրությամբ և Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքով:» Եթե Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքը սահմանադրական օրենք է, ապա ինչու՞ այդ կարևոր հանգամանքը չի ընդգծվում համապատասխան հոդվածում:

Նախագծից ներքոշարադրյալ մեջբերումում` « Հայ ժողովուրդը, հիմք ընդունելով Հայաստանի անկախության մասին հռչակագրում հաստատագրված հայոց պետականության հիմնարար սկզբունքները և համազգային նպատակները, իրականացրած ինքնիշխան պետության վերականգնման իր ազատասեր նախնիների սուրբ պատգամը, նվիրված հայրենիքի հզորացմանը և բարգավաճմանը, ապահովելու համար սերունդների ազատությունը, ընդհանուր բարեկեցությունը, քաղաքացիական համերաշխությունը, հավաստելով հավատարմությունը համամարդկային արժեքներին, ընդունում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը:

Հոդված 8. Գաղափարախոսական բազմակարծությունը և բազմակուսակցությունը

1. Հայաստանի Հանրապետությունումճանաչվումէգաղափարախոսական բազմակարծությունը և բազմակուսակցությունը: » խախտվելեն «Իրավականակտերիմասին» ՀՀօրենքիհոդված 36-իկետ 3-ի (Իրավական ակտի դրույթները պետք է ընկալվեն միանշանակ, ապահովեն հուզական չեզոքություն:) ևհոդված 45-իկետ 2-ի (Իրավական ակտերում պետք է բացառվեն իրավական նորմերի անհիմն կրկնությունները, ներքին հակասությունները:) պահանջները: Նախագծիներածականնակնհայտորենհուզականտարրերէպարունակումևառկաէհակասությունգաղափարախոսականբազմակարծությանուհամազգայիննպատակներիմիջև:

Օրենքի հոդված 36-ի կետ 2-ում սահմանված է. « Իրավական ակտերի լեզուն պետք է լինի պարզ, հստակ եւ մատչելի: Իրավական ակտերում չի թույլատրվում հնացած եւ բազմիմաստ բառերի ու արտահայտությունների, պատկերավոր համեմատությունների, այլաբանությունների, չափազանցությունների, փոխաբերական իմաստով բառերի կամ արտահայտությունների, թաքնված ենթատեքստերի, ինչպես նաեւ օտարալեզու տերմինների անհարկի օգտագործումը: Իրավական ակտում բազմիմաստ բառ օգտագործվելու դեպքում պետք է սահմանվի, թե բառը որ իմաստով է օգտագործվում:»

Իսկ օրինակ նախագծի հոդված 33-ի կետ 2-ում գրված է.« Նման տվյալների մշակումը պետք է կատարվի բարեխղճորեն, օրենքով հստակ սահմանված նպատակով, շահագրգիռ անձի համաձայնությամբ կամ առանց այդ համաձայնության` օրենքով նախատեսված այլ իրավաչափ հիմքի առկայությամբ:» Ընգծել ենք բարեխղճորեն բազմիմաստ բառը: Բարեխիղճ բառի իմաստներն են` 1.Իր պարտականությունները ազնվորեն կատարող, պարտաճանաչ:
2. Ջանասեր, ուշիմ:
3. Արդարամիտ, ազնիվ, արդարադատ:
4. Խղճով՝ պատվով՝ ուշադրությամբ կատարված, մաքուր:

Նախագիծը չի պարզաբանում, թե որ իմաստը նկատի ունի:

Նախագծում գրված է. « Հոդված 25. Խոշտանգումների և անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժիարգելքը

Հոդված 65. Ապացույցների անթույլատրելիությունը

Հիմնական իրավունքների խախտմամբ ձեռքբերված կամ արդար դատաքննության իրավունքը խաթարող ապացույցի օգտագործումն արգելվում է»:

Իսկ օրենքը պահանջում է. « Այն պայմանների թվարկման ժամանակ, երբ բոլոր թվարկված պայմանների առկայությունը պարտադիր է, չի կարող կիրառվել «կամ» շաղկապը: Այս դեպքում պետք է կիրառվեն «եւ» կամ «ու» շաղկապները:»(հոդված 45, կետ 10):

Օրենքի վերոհիշյալ հոդվածում նաև սահմանված է. « Եթե իրավական ակտում նշված նորմի կիրառումը պայմանավորված է «ինչպես նաեւ» բառերով բաժանված պայմաններով, ապա «ինչպես նաեւ» բառերից հետո շարադրված պայմանները համարվում են նախկին պայմանների հետ չկապված պայմաններ:», իսկ, ահա, նախագծի հոդված 2-ում գրված է. « Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին:

Ժողովուրդն իր իշխանությունն իրականացնում է ազատ ընտրությունների, հանրաքվեների, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ նախատեuված պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով:» Այսինքն ստացվում է, որ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք նախկին պայմանի` ժողովրդի իշխանության իրականացման հետ, կապ չունեն:

Օրենքը պահանջում է. « Հոդված 45 կետ 3. Նորմատիվ իրավական ակտերում չպետք է կիրառվեն նորմեր, որոնց կատարումն անհնար է կամ անընդունելի, կամ որոնց չկատարման համար իրավական հետեւանքներ նախատեսված չեն:

Հոդված 36. Իրավական ակտերի լեզուն

2. Իրավական ակտերի լեզուն պետք է լինի պարզ, հստակ եւ մատչելի: Իրավական ակտերում չի թույլատրվում հնացած եւ բազմիմաստ բառերի ու արտահայտությունների, պատկերավոր համեմատությունների, այլաբանությունների, չափազանցությունների, փոխաբերական իմաստով բառերի կամ արտահայտությունների, թաքնված ենթատեքստերի, ինչպես նաեւ օտարալեզու տերմինների անհարկի օգտագործումը: Իրավական ակտում բազմիմաստ բառ օգտագործվելու դեպքում պետք է սահմանվի, թե բառը որ իմաստով է օգտագործվում:»

Իսկ նախագծում գրված է. « Հոդված 36. Երեխայի իրավունքները

1. Երեխան իրավունք ունի ազատ արտահայտելու իր կարծիքը, որը երեխայի տարիքին և հասունության մակարդակին համապատասխան` հաշվի է առնվում նրան վերաբերող հարցերում:» Նախագծի այս կետը հստակ չէ և ձևակերպված չէ կիրառման երաշխիքը:

Հերթական անգամ համոզվում ենք, որ բառերի քանակի ավելացումը չի երաշխավորում տեքստի որակի բարելավումը:

Հ.Գ. Կցվում է սահմանադրական երեք տեքստերի բառաքանակն ըստ գլուխների:

1995 թվականի սահմանադրություն

Գլուխ 1—478

2—1553

3—923

4—1196

5—320

6—772

7—190

8—149

9 — 405

2005 թվականի սահմանադրություն

Գլուխ 1—625

2—2371

3—1462

4—2002

5—498

6—1026

7—444

8—207

9—526

 

2015 թվականի սահմանադրություն

Գլուխ 1—792

2—3547

3—281

4—2165

5—1171

6—924

7—1191

8—174

9—526

10—297

11—240

12—326

13—268

14—240

15—268

Սահմանադրության կառուցվածքը և ընդունման ընթացակարգը

Օգտվելով օրենսդրական իրողությունից`

ՀՀ Սահմանադրություն. « Գ Լ ՈՒ Խ  8 

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԸՆԴՈՒՆՈՒՄԸ, ՓՈՓՈԽՈՒՄԸ ԵՎ ՀԱՆՐԱՔՎԵՆ

Հոդված 111. Սահմանադրությունն ընդունվում կամ դրանում փոփոխություններ կատարվում են հանրաքվեի միջոցով` Հանրապետության Նախագահի կամ Ազգային ժողովի նախաձեռնությամբ:

Հանրաքվեն նշանակում է Հանրապետության Նախագահը` Ազգային ժողովի առաջարկով կամ համաձայնությամբ: Համապատասխան որոշումը Ազգային ժողովն ընդունում է պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ։

Հանրապետության Նախագահը Սահմանադրության կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու նախագիծն ստանալուց հետո՝ քսանմեկօրյա ժամկետում, կարող է այն առարկություններով, առաջարկություններով վերադարձնել Ազգային ժողով` պահանջելով նոր քննարկում:

Ազգային ժողովի կողմից պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների առնվազն երկու երրորդով վերստին առաջարկված Սահմանադրության կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու նախագիծը Հանրապետության Նախագահը հանրաքվեի է դնում Ազգային ժողովի սահմանած ժամկետում:

Եթե նախաձեռնությամբ հանդես է գալիս Հանրապետության Նախագահը, ապա Ազգային ժողովը Սահմանադրության կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու նախագիծն ստանալուց հետո՝ եռամսյա ժամկետում, նախագիծը հանրաքվեի դնելու հարցը ներկայացնում է քվեարկության։ Եթե Ազգային ժողովի պատգամավորների ընդհանուր թվի մեծամասնությունը կողմ է քվեարկում նախագծին, ապա վերջինս համարվում է ընդունված, և այն Հանրապետության Նախագահը հանրաքվեի է դնում իր սահմանած ժամկետում։»

ՀՀ ԱԺ կանոնակարգ. « ԳԼՈՒԽ 9

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆ ԿԱՄ ԴՐԱՆՈՒՄ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԿԱՏԱՐԵԼՈՒ ԵՎ ՀԱՆՐԱՔՎԵԻ ԴՐՎԵԼԻՔ ՕՐԵՆՔԻ ՆԱԽԱԳԾԵՐԻ ՔՆՆԱՐԿՄԱՆ ԸՆԹԱՑԱԿԱՐԳԸ

Հոդված 74. Սահմանադրության կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու եւ հանրաքվեի դրվելիք օրենքի նախագծեր ներկայացնելը եւ հանրաքվե նշանակելը

1. Սահմանադրության 111-րդ հոդվածինհամապատասխան՝ Սահմանադրությունն ընդունվում կամ դրանում փոփոխություններ կատարվում են հանրաքվեի միջոցով՝ Հանրապետության Նախագահի կամ Ազգային ժողովի նախաձեռնությամբ։»

ՀՀ օրենքը «Հանրաքվեի մասին». « ԳԼՈՒԽ II

ՀԱՆՐԱՔՎԵԻ ԱՆՑԿԱՑՄԱՆ ՆԱԽԱՁԵՌՆՈՒԹՅԱՄԲ ՀԱՆԴԵՍ ԳԱԼԸ ԵՎ ՀԱՆՐԱՔՎԵ ՆՇԱՆԱԿԵԼԸ: ՀԱՆՐԱՔՎԵԻ ԴՐՎՈՂ ՆԱԽԱԳԻԾԸ ՀՐԱՊԱՐԱԿԵԼԸ

Հոդված 7. Սահմանադրություն ընդունելու կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու հարցով հանրաքվե անցկացնելու նախաձեռնությամբ հանդես գալը, հանրաքվե նշանակելը եւ անցկացնելը

1. Սահմանադրություն ընդունելու կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու հարցով հանրաքվե անցկացնելու նախաձեռնության իրավունք ունի Հայաստանի Հանրապետության Նախագահը կամ Ազգային ժողովը:»

ՀՀ օրենքը «Իրավական ակտերի մասին». « Հոդված 7. Իրավական ակտերի մշակման, քննարկման եւ ընդունման կարգերը

1. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունն ընդունելու կամ դրանում փոփոխություններ կատարելու, հանրաքվեի միջոցով օրենքներ ընդունելու կարգերը սահմանվում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ, Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողովի կանոնակարգով եւ «Հանրաքվեի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով:»

«Հոդված 70. Իրավական ակտի փոփոխությունները կամ լրացումները

4. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մեջ փոփոխությունները կատարվում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությամբ սահմանված կարգով:»

ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը Սահմանադրության փոփոխությունների, իրականում նաև` լրացումների  (ՀՀ օրենք «Իրավական ակտերի մասին» հոդված 70 մաս 3. Իրավական ակտում լրացումներ կատարվում են դրանում նոր բաժիններ, գլուխներ, հոդվածներ, մասեր, կետեր, պարբերություններ, նախադասություններ, բառեր կամ թվեր լրացնելու միջոցով:), նախագծի բովանդակային ձևակերպումը կատարում է սոսկ մասնագիտական հանձնաժողովի միջոցով հիմք ընդունելով «Իրավական ակտերի» մասին ՀՀ օրենքի հետևյալ հոդվածը`

Հոդված 27. Իրավական ակտերի նախագծերի մշակումը

1. Իրավական ակտի նախագիծը մշակող պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինը, պետական կամ համայնքային հիմնարկը կամ իրավաբանական անձը (այսուհետ` նախագիծը մշակող մարմին) այդ մարմնի աշխատակիցների ու մասնագետների թվից կարող է ստեղծել նախագծի մշակման հանձնաժողով: Նախագծի մշակման աշխատանքները կատարելու համար կարող են ներգրավվել նաեւ գիտական կազմակերպությունների, շահագրգիռ մարմինների ու կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, մասնագետներ:
2. Ծավալով կամ կարեւորությամբ նշանակալից օրենքի կամ նորմատիվ իրավական այլ ակտի նախագծի մշակման աշխատանքների սկզբում նախագիծը մշակող մարմինը կարող է պատրաստել դրա հայեցակարգը: Հայեցակարգում տրվում են կարգավորման ենթակա հարաբերությունների բնութագիրը եւ ապագա իրավական ակտի նպատակները, շարադրվում են հիմնական դրույթները, վերլուծվում են նախագծվող նորմերի կիրարկման ենթադրվող հետեւանքները, կարող է ներկայացվել իրավական ակտի նախնական կառուցվածքը:
3. Իրավաստեղծ մարմինը կարող է նորմատիվ իրավական ակտի նախագծի մշակումը հանձնարարել իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձանց:
4. Իրավաստեղծ մարմինն իրավասու է այլընտրանքային նախագծերի նախապատրաստումը հանձնարարել մի քանի հիմնարկի, իրավաբանական կամ ֆիզիկական անձանց։ Իրավաստեղծ մարմինն իրավասու է հայտարարել լավագույն նախագծի մրցույթ:»

Նշենք, որ վերոբերյալ բոլոր օրենքներում խոսվում է Սահմանադրության միայն փոփոխությունների մասին, այսինքն` իրականում իրավական տեսակետից տեղի է ունենում նոր սահմանադրության ստեղծման գործընթաց:

Սահմանադրության ստեղծման պատմությունից

(Օգտագործված են այն ժամանակվա ընդդիմության աղբյուրները)

1990 թ.-ի օգոստոսի 23-ին առաջին անգամ ժողովրդավարական եղանակով ընտրված Գերագույն Խորհուրդն ընդունեց Հայաստանի անկախության մասին հռչակագիրը, որն ամրագրեց Հայաստանի նորանկախ պետության հիմնական սկզբունքները: Հռչակագրի 12-րդ կետի համաձայն, այն պետք է հիմք ծառայեր Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության մշակման, ինչպես նաեւ գործող սահմանադրության մեջ փոփոխությունների եւ լրացումների կատարման, պետական մարմինների գործունեության, Հանրապետության նոր օրենսդրության մշակման համար: 1990թ.-ին Գերագույն Խորհուրդը հաստատեց ,Հայաստանի անկախության մասին» Հռչակագրին համապատասխան ընդունված օրենսդրական ակտերի մասին սահմանադրական օրենքը, ըստ որի մինչեւ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության ընդունումը դադարեցվում էին 1978թ.-ի սահմանադրության այն դրույթները, որոնք հակասում էին ,Հայաստանի անկախության մասին» Հռչակագրի հիման վրա Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն Խորհրդի կողմից ընդունված օրենքներին: Քանի որ Հայաստանը դեռեւս գտնվում էր ԽՍՀՄ կազմում, երկրի նոր իշխանությունների համար հիմնական խնդիրը Հայաստանի անկախության հաստատումն էր՝ հնարավորինս առանց ցնցումների եւ Մոսկվայի հետ բացահայտ հակադրվելու: Չնայած այդ ջանքերին, 1990թ-ի վերջից Մոսկվայի կողմից Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների նկատմամբ ճնշումները սաստկանում էին: Այդ պայմաններում ՀՀՇ-ի ղեկավարությունը 1991-ի գարնանը որոշում ընդունեց ստեղծել Հանրապետության նախագահի
պաշտոնը: Գերագույն Խորհրդի այդ որոշմանը համապատասխան, սահմանադրական հանձնաժողովը պատրաստեց համապատասխան օրենքի նախագիծը, որն ամբողջությամբ ընդունվեց 1991 թ. օգոստոսի 1-ին:

1991 թվականի նոյեմբերի 19-ին ընդունվեց ,Գերագույն Խորհրդի մասին» օրենքը: Մինչեւ 1995 թվականի Սահմանադրության ընդունումը, Հանրապետության նախագահի» եւ ,Գերագույն Խորհրդի» մասին օրենքները հանդիսանում էին Հայաստանի Հանրապետության քաղաքական համակարգի հիմքը: Հայաստանում անկախության լիակատար ձեռքբերումից հետո, Հայաստանի Հանրապետության ղեկավարությունը չէր շտապում ընդունել նոր սահմանադրություն եւ հաճախ մեջբերում էր Իսրայելի օրինակը, որը մինչ օրս չունի միասնական սահմանադրություն: Միայն 1992 թվականի ամռան խոր քաղաքական ճգնաժամից հետո, իշխանությունները որոշում ընդունեցին արագացնել սահմանադրության ընդունման գործընթացը: 1992 թվականի հոկտեմբերի 15-ի սահմանադրական հանձնաժողովի նիստում ներկայացվեց Սահմանադրության առաջին նախագիծը, որը գրեթե առանց փոփոխությունների ներառում էր «Հայաստանի Հանրապետության նախագահի» եւ «Գերագույն Խորհրդի մասին» օրենքները: Այս նախագիծն իր բովանդակությամբ եւ կառուցվածքով թերի եւ անկատար էր: Այդ իսկ պատճառով, հանձնաժողովը 1992 թ. հոկտեմբերի 23-ին որոշում ընդունեց ստեղծել աշխատանքային խումբ՝ նախագիծը լրամշակելու համար: 1993 թ. փետրվարին ֆրանսիացի սահմանադրագետներ Միշել Լեսաժի եւ Մարսել Պոշարի խորհրդատվական աջակցությամբ ստեղծվեց սահմանադրության երկրորդ նախագիծը, որը սահմանադրական հանձնաժողովին ներկայացվեց 1993թ. մարտի 25-ին: Առաջինի համեմատ այս նախագիծն առաջարկում էր հայեցակարգային նոր փոփոխություններ: Նախատեսվում էր վարչապետի դերի ուժեղացում, ինչպես նաեւ՝ կառավարության պատասխանատվություն ԱԺ-ի առջեւ: Չնայած այդ փոփոխություններին, նախագիծն ամբողջությամբ հաշվի չէր առնում ֆրանսիացի փորձագետների առաջարկները եւ Հանրապետության նախագահը շարունակում էր մնալ գործադիր իշխանության ղեկավար: 1993թ. մարտի 27-ին սահմանադրական հանձնաժողովը հավանություն տվեց ներկայացված նախագծին, սակայն որոշվեց այն ԱԺ ներկայացնել միայն լրամշակումից հետո: Այդ նախագիծն ընդունվեց 1993թ-ի հունիսի 24-ին եւ հաջորդ օրը պաշտոնապես ներկայացվեց Գերագույն Խորհուրդ: Գերագույն Խորհրդի որոշմամբ նախագիծը հրապարակվեց՝ համաժողովրդական քննարկման դնելու համար: Չնայած կատարված բազմաթիվ առաջարկություններին, 1994 թվականի ապրիլի 20-ին սահմանադրական հանձնաժողովի կողմից ընդունված թվով 4-րդ նախագիծը չէր պարունակում որեւէ էական փոփոխություններ: Այն նույնպես պահպանում էր Հանրապետության նախագահի գերակա դիրքը Գերագույն Խորհրդի եւ կառավարության նկատմամբ: Նախագիծը Գերագույն Խորհրդի քննարկմանը ներկայացվեց 1994 թվականի հունիսին: Բացի սահմանադրական հանձնաժողովի նախագծից,Գերագույն Խորհրդի քննարկմանն էին ներկայացվել սահմանադրության եւս 4 նախագիծ, սակայն սահմանադրական հանձնաժողովի նախագծի հիմնական այլընտրանքը 6 ընդդիմադիր ուժերի տարբերակն էր: Գերագույն Խորհրդի քննարկումների արդյունքում սահմանադրական հանձնաժողովի նախագիծը, ինչպես նաեւ այլընտրանքային նախագծերը չստացան ձայների անհրաժեշտ որակյալ մեծամասնություն, որի հետեւանքով Գերագույն Խորհուրդը որոշում ընդունեց ընդլայնել սահմանադրական հանձնաժողովը:

Սահմանադրության այլընտրանքային նախագծերը

Նորանկախ Հայաստանի առաջին այլընտրանքային սահմանադրության նախագիծը 1992թ.-ին ներկայացրեց ՀՀ ԳԱԱ փիլիսոփայության եւ իրավունքի ինստիտուտի պետաիրավական հետազոտությունների բաժնի ղեկավար, նախկին գլխավոր դատախազ Հենրիկ Խաչատրյանը: Սահմանադրության նախագծեր ներկայացրեցին նաեւ քաղաքական ուժերը՝ ՀՅԴ-ն (1993թ. հունիս) եւ ՀՌԱԿ-ը (1993թ. օգոստոս): ՀՅԴ-ն եւ ՀՌԱԿ-ը 1993թ-ի հուլիսին նախաձեռնեցին ընդդիմության միասնական սահմանադրության ստեղծումը, որը հանրությանը ներկայացվեց 1993 թվականի սեպտեմբերին, որը հայտնի է իբրեւ 6-յակի նախագիծ: Բացի ՀՅԴ-ից եւ ՀՌԱԿ-ից, 6-յակի կազմում ընդգրկված էին ՍԻՄ-ը, Հանրապետական, Դեմոկրատական եւ Ագրարային-ժողովրավարական կուսակցությունները: Սահմանադրության նախագծեր ներկայացրեցին նաեւ Կոմկուսը եւ Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր Մեխակ Գաբրիելյանը:

Առաջին սահմանադրական հանձնաժողովի կազմը

Գերագույն Խորհրդի սահմանադրական հանձնաժողովը ստեղծվեց 1990 թվականի նոյեմբերի 5-ին: Այն բաղկացած էր քսան անդամից, որոնցից վեցը պատգամավորներ չէին: Սահմանադրական հանձնաժողովի նախագահը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանն էր, տեղակալը՝ Արդարադատության նախարար Վահե Ստեփանյանը, իսկ քարտուղարը՝ Արա Սահակյանը: Հանձնաժողովում բացարձակ մեծամասնություն էին կազմում ՀՀՇ-ն եւ նրա կողմնակիցները: Հանձնաժողովում ընդգրկված էին նաեւ երկու անդամ ԱԺՄ-ից, մեկական անդամներ ՍԻՄ-ից, ՀՌԱԿ-ից եւ Հանրապետական կուսակցությունից, իսկ երկու անդամ չէին հարում որեւէ քաղաքական ուժի: 1994 թվականի հունիսին սահմանադրական հանձնաժողովն ընդլայնվեց, որի մեջ ընդգրկվեց եւս տասներեք անդամ, որոնց մեծամասնությունն ընդդիմության ներկայացուցիչներ էին: Հանձնաժողովի ընդլայնումից անմիջապես հետո, Գերագույն Խորհրդի նախագահ Բաբկեն Արարքցյանը դարձավ հանձնաժողովի համանախագահ:

Սահմանադրության ընդունումը

1994 թվականի հունիսին ընդլայնված սահմանադրական հանձնաժողովը մեկ ամիս հետո որպես հիմք ընդունեց իր իսկ սահմանադրության նախագիծը: Ստեղծվեց հինգ հոգուց կազմված նոր աշխատանքային խումբ, որի կազմում ընդգրկվել էին՝ Վահե Ստեփանյանը, Վարդան Զուռնաչյանը, Վլադիմիր Նազարյանը, Ռաֆիկ Պետրոսյանը եւ Ֆրունզե Խառատյանը: Ընդլայնված հանձնաժողովի առաջին նիստերում համաձայնություններ ձեռք բերվեցին սահմանադրության առաջին գլուխների վերաբերյալ: Հատկապես կարեւոր էր Սահմանադրության նախաբանի շուրջ ձեռք բերված համաձայնությունը, որը հանձնաժողովն ընդունեց գրեթե միաձայն, սակայն 1994թ. դեկտեմբերին, ներքաղաքական իրավիճակի կտրուկ փոփոխությունից հետո, սահմանադրական հանձնաժողովում գերակշռում էին կուսակցական մոտեցումները: Արդյունքում, կառավարման համակարգին վերաբերող գլուխներում հանձնաժողովը չկատարեց որեւէ էական փոփոխություն: Սահմանադրության նախագիծը վերջնական տեսքով հանձնաժողովի կողմից ընդունվեց 1995 թվականի ապրիլի 13-ին: Նախագծին դեմ քվեարկեցին ՍԻՄ նախագահ Հրանտ Խաչատրյանը, Կոմկուսի ներկայացուցիչ Ֆրունզե Խառատյանը եւ ՀՅԴ ԳՄ անդամ Ռուբեն Հակոբյանը: Նախագիծը Գերագույն Խորհուրդ ներկայացվեց 1995 թվականին, որը մայիսի 12-ին 141 կողմ, 20 դեմ եւ 3 ձեռնպահ քվեարկությամբ արժանացավ հավանության եւ որոշում կայացվեց սահմանադրության նախագիծը հանրաքվեի դնել 1995 թվականի հուլիսի 5-ին: Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ ընտրական իրավունք ունեցող 2189804 քաղաքացիներից հանրաքվեին մասնակցեց 1217531 մարդ, որոնցից 828370-ն քվեարկեց կողմ, իսկ 349721-ը՝ դեմ: Անվավեր ճանաչվեց 39440 քվեաթերթիկ: Այսպիսով, հանրաքվեի մասնակցած 1217531 քաղաքացիներից նախագծին կողմ արտահայտվեց ընտրական իրավունք ունեցող քաղաքացիների 55,66 տոկոսը:

Սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացը 1998-2004 թթ.

1998 թ. նախագահական ընտրությունների քարոզարշավում բոլոր թեկնածուները, այդ թվում Ռ. Քոչարյանը, հանդես եկան սահմանադրական փոփոխությունների օգտին, որի առանցքը պետք է լիներ Հանրապետության Նախագահի գերլիազորությունների սահմանափակումը:
1998 թ. մայիսի 19-ին Ռ. Քոչարյանի հրամանագրով ստեղծվեց սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողով, որը գլխավորեց Պարույր Հայրիկյանը: Հանձնաժողովի կազմում ընդգրկված էին ինչպես խորհրդարանական, այնպես էլ արտախորհրդարանական քաղաքական ուժեր: Ի սկզբանե հանձնաժողովի աշխատանքներին հրաժարվեցին մասնակցել Էդուարդ Եգորյանն ու Վլադիմիր Նազարյանը: Որոշ ժամանակ անց, ի նշան դժգոհության, հանձնաժողովը լքեց կոմկուսի ներկայացուցիչ Ֆրունզե Խառատյանը, իսկ այնուհետեւ ԱԺՄ ներկայացուցիչ Շավարշ Քոչարյանը: Նախնական ժամանակացույցի համաձայն հանձնաժողովը սահմանադրական փոփոխությունների նախագիծ պետք է ներկայացներ մինչեւ 1998 թ. դեկտեմբերի վերջը, իսկ խորհրդարանում այն պետք է քննարկվեր 1999 թ. փետրվար-մարտ ամիսներին: Նախագիծը խորհրդարանի կողմից ընդունվելու դեպքում պետք է հանրաքվեի դրվեր 1999 թ. մայիսի խորհրդարանական ընտրությունների հետ միաժամանակ, սակայն հանձնաժողովը համաձայնության չեկավ որեւէ նախագծի շուրջ: 1999 թ. մայիսի խորհրդարանական ընտրություններից հետո, 1999 թ. հուլիսի 23-ին հաստատվեց Հայաuտանի Հանրապետության Նախագահին առընթեր Uահմանադրության փոփոխություններ նախապատրաuտող հանձնաժողովի նոր կազմը, որը գլխավորեց արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանը: 2000 թ. գարնանից սահմանադրության փոփոխությունների հարցով Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունները սկսեցին համագործակցել Եվրոպայի խորհրդի ,Ժողովրդավարություն իրավունքի միջոցով» հանձնաժողովի (Վենետիկի հանձնաժողովի) հետ:
2000 թվականի ապրիլի 25-26-ին Ստրասբուրգում տեղի ունեցավ Հայաստանի սահմանադրության փոփոխությունների վերաբերյալ Վենետիկի հանձնաժողովի աշխատանքային խմբի հանդիպումը Հայաստանի պատվիրակության հետ, որտեղ քննարկվեցին հնարավոր փոփոխությունների հիմնական տարրերը: Մինչեւ 2001 թվականի հունիսը Վենետիկի հանձնաժողովի հետ տեղի ունեցած բազմաթիվ հանդիպումների արդյունքում ստեղծվեց մի նախագիծ, որը Վենետիկի հանձնաժողովը 2001 թ. հուլիսի 6 եւ 7-ի 47-րդ պլենար նիստում հիմնականում արժանացավ դրական եզրակացություն: Այդ նախագծի հիման վրա 2001 թվականի սեպտեմբերի 8-ին Հանրապետության Նախագահը սահմանադրական բարեփոխումների նախագիծը ներկայացրեց Ազգային ժողով: Խորհրդարանում նախագծի քննարկումն ու ընդունումը տեւեց շուրջ մեկ ու կես տարի, ընդ որում Վենետիկի հանձնաժողովի հավանությանն արժանացած տարբերակի համեմատ ընդունված փաստաթուղթն էական հետընթաց էր: Նախագիծը հանրաքվեի դրվեց 2003 թվականի մայիսի 25-ին եւ մերժվեց՝ համապատասխան քվորումի բացակայության պատճառով:

2003 թ. մայիսի 25-ի սահմանադրական հանրաքվեի ձախողումից հետո, 2004 թ. հունվարի 27-ի 1361 բանաձեւում ԵԽԽՎ-ն նշեց, որ Հայաստանի որոշ օրենսդրական պարտավորությունների կատարումն ուղղակի կախված է սահմանադրական փոփոխություններից: Վեհաժողովը, մասնավորապես, ընդգծեց տեղական ինքնակառավարման ուժեղացումը, մարդու իրավունքների պաշտպանի անկախ ինստիտուտի ներդրումը, հեռուստատեսության եւ ռադիոյի անկախ կարգավորիչ մարմինների ստեղծումը, սահմանադրական դատարանի լիազորությունների փոփոխությունը եւ սահմանադրական դատարան դիմող սուբյեկտների ցանկի ընդլայնումը, Արդարադատության խորհրդի ռեֆորմը: Վեհաժողովը Հայաստանի Հանրապետության իշխանություններին կոչ արեց արագացնել սահմանադրական ռեֆորմը եւ այն անցկացնել ոչ ուշ, քան 2005 թ. հունիսին:
2004 թ. ամռանն ու աշնանը Ազգային ժողով ներկայացվեցին սահմանադրական փոփոխությունների երեք նախագիծ՝ կառավարող կոալիցիայի նախագիծը (2004 թ. օգոստոսի 8), ԱԺԴ-ի նախագիծը (2004 թ. օգոստոսի 16) եւ Միավորված աշխատանքային կուսակցության կողմից (2004 թ. սեպտեմբերի 17): Այս երեք նախագծերի վերաբերյալ Վենետիկի հանձնաժողովը 2004 թ. դեկտեմբերի 3 եւ 4-ի 61-րդ պլենար նիստում ընդունեց միջանկյալ զեկույց: Վենետիկի հանձնաժողովն այդ փաստաթղթում նշեց, որ ներկայացված նախագծերն ամբողջությամբ չեն համապատասխանում եվրոպական չափանիշներին եւ որպես բարեփոխումների հիմք պետք է ընդունել 2001 թ. նախագիծը:
Չնայած հանձնաժողովի եզրակացությանը, Ազգային ժողովը 2005 թ. մայիսի 11 — ին հիմք ընդունեց կոալիցիայի նախագիծը, որը բազմաթիվ կարեւոր հարցերում անտեսել էր Վենետիկի հանձնաժողովի 2004 թ. դեկտեմբերի եզրակացությունը: Մայիսի 27-ին ԵԽ մամլո ծառայությունը հաղորդագրություն տարածեց, որ Վենետիկի հանձնաժողովի Հայաստանի սահմանադրական փոփոխությունների աշխատանքային խումբը խորը հիասթափություն է հայտնել առաջին ընթերցմամբ ընդունված նախագծի վերաբերյալ եւ ընդգծել, որ այդ նախագիծն արմատական փոփոխությունների կարիք ունի:
Հունիսի 1-2-ին Երեւանում Վենետիկի հանձնաժողովի աշխատանքային խմբի եւ Հայաստանի քաղաքական ուժերի միջեւ սահմանադրության փոփոխությունների նախագծի քննարկման նպատակով նախատեսված կլոր սեղանը տեղի չունեցավ: Փոխարենը Վենետիկի հանձնաժողովի ներկայացուցիչները Երեւան ժամանեցին Հայաստանի Հանրապետության իշխանություններին իրենց խորը դժգոհությունն արտահայտելու համար: Հունիսի 2-ին Վենետիկի հանձնաժողովի աշխատանքային խումբը եւ Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների ներկայացուցիչներն ընդունեցին հուշագիր: Փաստաթղթում Վենետիկի հանձնաժողովն արձանագրեց, որ առաջին ընթերցմամբ ընդունված նախագիծը երեք հիմնական հարցերում դեռեւս կարեւոր թերություններ է պարունակում՝ պետական մարմինների միջեւ իշխանությունների հավասարակշռում, դատական մարմինների անկախություն եւ Երեւանի քաղաքապետի նշանակման կարգ: Հուշագրում Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունները հանձն առան այդ հարցերում նախագիծը համահունչ դարձնել Վենետիկի հանձնաժողովի պահանջներին:
Ըստ հուշագրում սահմանված ժամանակացույցի, 2005 թ. հունիսի 23-24-ին Ստրասբուրգում տեղի ունեցավ Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունների եւ Վենետիկի հանձնաժողովի աշխատանքային խմբի հանդիպումը, որի արդյունքում համաձայնություններ ձեռք բերվեցին նախագծի վիճահարույց խնդիրների լուծման սկզբունքների շուրջ: Հաստատված նոր ժամանակացույցով Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունները պարտավորվեցին այդ սկզբունքներն իրացնել մինչեւ հուլիսի 7-ը: Ներկայացված նախագծի վերաբերյալ Վենետիկի հանձնաժողովը իր եզրակացության նախագիծը տվեց հուլիսի 21 — ին (CDL(2005)054), որը հիմնականում դրական էր գնահատում կատարված փոփոխությունները: Փոփոխության ենթարկված նախագիծն Ազգային ժողովն երկրորդ ընթերցմամբ ընդունեց սեպտեմբերի 1 — ին, իսկ երրորդ ընթերցմամբ՝ սեպտեմբերի 28 — ին: Հանրապետության Նախագահի հոկտեմբերի 3 — ի հրամանագրի համաձայն սահմանադրական հանրաքվեն տեղի ունեցավ 2005 թ. նոյեմբերի 27 — ին:

2003-ին փոփոխությունների նախագիծը քվեարկության էր դրվել մայիսի 25-ին՝ ԱԺ հերթական ընտրությունների օրը: Ռոբերտ Քոչարյանի ներկայացրած սահմանադրական փոփոխությունների փաթեթը հանրաքվեի արդյունքներով ջախջախիչ պարտություն էր կրել: Ընտրողները համատարած հրաժարվել էին մասնակցել քվեարկությանը: Իսկ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի թվերով, փաթեթին «այո» քվեարկած քվեաթերթիկների թիվը եղել է 559687, իսկ «ոչ» քվեարկած քվեաթերթիկներինը` 552257: Տապալված այդ փաթեթը Ռոբերտ Քոչարյանը կրկին շրջանառության մեջ դրեց արդեն 2005 թվականի նոյեմբերի 25-ին: Այդ հանրաքվեն կնքվեց «ուրվականների հանրաքվե» անունով, քանի որ ընտրողներն այս անգամ եւս համատարած հրաժարվում էին մասնակցել քվեարկությանը: Այդուհանդերձ, 2005-ին փաթեթն ընդունվեց 14117112 «այո» եւ 82018 «ոչ» ձայներով:

: