29.08.2023 © Աշոտ Տիգրանյան
23-29.10
Կրթություն
Учительская газета, № 6 от 7 февраля 2023
В школах Москвы стартовали практикумы по подготовке к ЕГЭ
Научные организации смогут обучать студентов
Скажем спасибо педагогам!
Депутаты предлагают обновить программу по информатике
Лучшие учителя родного языка встретятся в Карачаево-Черкесии
Официальная хроника
Вопрос недели: О развитии профессиональной ориентации
Выйти из зоны комфорта
Увидеть волшебное в обыкновенном
Прыгнуть в бессмертие
Всё хорошо?
Фа второй октавы
Задача № 1
Шахматы – школе
Туда и обратно
Одним повторением не обойтись
Плацдарм памяти
Пути и перепутья
Именная парта Героя
Здравствуй, <<ПЕЛИКАНиУМ>> !
Ступеньки развития
Не форсировать!
Время перемен
Коммутация без двойной спирали
Проверка кривизны
Доли и части
Женское счастье
Удивительная вершина Словении
Начни с картинки
Любимый учитель – Штирлиц
Обновление взгляда
От гениальности к святости
Криминал и супергероика 90-х
Ливан в снегу и неба синий склон
Михаил Комлев: Нужно менять отношение общества к особенным детям
Едем в горняцкий край
<<Мы научим вас ясно мыслить>>
История одной болезни
Дмитрий Бикбаев: Я горжусь проектами с участием детей!
Учительская газета, № 7 от 14 февраля 2023 года
Нужен ли будущим инженерам экзамен по русскому языку?
Год педагога и наставника стартовал в Нижегородской области
Черчение предлагают вернуть в школьную программу
Читаем Ушинского
Официальная хроника
Вопрос недели
Язык независимости
Когда помогает мультиинтеллект
Второе высшее совсем не лишнее
Форма раздора
Мал мала меньше
Опасный вдох
Среди своих
Первые выпускники уже получили свидетельства о соответствии профстандарту «Педагог»
Будущее, я тебя вижу!
Пути и перепутья
В борьбе с деменцией
Арбузы с Южного полюса
Наше всё… Константин Дмитриевич Ушинский
Из видимого познавай невидимое
Поймите правильно
Очарует рифм розарий куртизанку и святую
Увидеть прошлое в движении
Без ошибок
Но все ли названия улиц нам так же понятны?
Верность участи
Открытое небо события
Вся правда, и другой для вас нет
Будем истинными друзьями для зверей
Тема для дискуссии
Учитель или мучитель?
200 дней мужества
Открытый диалог, полезное общение
Чарующие мелодии
Дмитрий Бак: Я нуждаюсь в поисках трудных смыслов
Կարծիքներ
Վարչապետի հարցազրույցները և ելույթները
Հանրային քննարկում
Երևանի ավագանու ընտրություններ
«Երևանն ընտրում է». նախընտրական առաջին բանավեճը
«Երևանն ընտրում է». քաղաքապետի թեկնածուների նախընտրական բանավեճը
Առանձնացված հարցազրույցներ
Պետրոս Ղազարյանի և Թաթուլ Հակոբյանի «DIALOGUE»-ը
Պետրոս Ղազարյանի և Տիգրան Հակոբյանի «DIALOGUE»-ը
Բանավեճ Պետրոս Ղազարյանի մոտ
«Ազգ» շաբաթաթերթ
18-24 օգոստոս 2023 ուրբաթ 29 (5764)
Քաղաքային, քաղաքական, թե՞ քաղաքա«շինական» ընտրություններ
«Պարո´ն Շոլց, կանխե´ք Արցախի ցեղասպանությունը»
Մեր խնդիրների լուծումը նախ մեզնից է կախված
Գերմանագիր մամուլում Արցախը սուբյեկտ է, իր մասին ի´նքն է խոսում
«Կեղտոտ աշխարհաքաղաքական խաղը» և հայերիս դեռ պայքարելու անհրաժեշտությունը
ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդը և իրանցի փորձագետի թերահավատությունը
Վահե Հայկ. «Կաթիդ փարան չմոռնաս, մամա´» (պատմվածք)
Մեր քրիստոնեական ինքնության բիբը
Միջազգային երգի փառատոն Վրաստանում
«Ո՞վ է տեսել, ռեժիսորը ֆիլմ նկարի այնպես, ինչպես կամենում է…»
Հայկական քիչ ծանոթ հետքեր օտարազգի գրողների երկերում
Վավերականի և գրականի միահյուսումը Մարիետա Խաչատրյանի «Դեպի կյանք» գրքում
Թեքեյան մշակութային միության Դոկտոր Նուբար Բերբերյան հիմնադրամի ամենամյա մրցանակաբաշխություն
Իմաստաբանական բառարան. «Թասիբը» հայկական սպորտում
Հասարակական, քաղաքական գործիչ Էդգար Ղազարյանի հարցազրույցը
Ո´չ հաթաթա տվեք, ո´չ` մուննաթ եկեք
Կրթութեան շինարար ներկայութիւն. Կարլէն Միրզխանեանի 100 տարին
Սրտի Խօսք Օշին Մոստիչեանի Յիշատակին
«Հարևանս սովից ուշագնաց է լինում, ես ո՞նց հաց ուտեմ»
Արտասահմանյան քննադատների արձագանքը «Ամերիկացի» ֆիլմին
Ո՞վ է մեղավոր, որ թշնամիներդ տանդ մեջ են
Արցախի էներգետիկ ճգնաժամի մեղմացման միջոցառումներ
Հայ ուսանողները միջազգային օլիպիադայի մասնակիցներ
25-31 օգոստոս 2023 ուրբաթ 30 (5765)
«Աշխարհը սեփական շահերին ի գին թողնում է, որ հայերը սովի մատնվեն»
Սխեմա գծողներից առաջ ընկնողներ են պետք
Բեռլինից ակնկալում ենք Ստեփանակերտի հետ օդային կամրջի հարցը լուծել
Իրան – ԱՄՆ երկխոսության հուսադրող հեռանկարներ
Ընդդիմությունն Արցախի հարցով «հայտարարությունների ժամ» կանի
Վայ-հարևանը մեզ հետ հաշտ չի ապրի, նա հայերի նկատմամբ գենետիկ ատելություն ունի
«ՄԱԿ-ի ԱԽ նիստը կոշտ սթափեցում էր Հայաստանի իշխանությանը»
Օպերային երգչուհի Հրաչուհի Բասենցի հարցազրույցը
Երևանի պարարվեստի պետական քոլեջի տնօրեն Դավիթ Գալստյանի հարցազրույցը
Իմաստաբանական բառարան. Տոն, թե՞ զոհաբերություն
Գյուղոլորտը` ավաղ-ի ենթակայությունում
Հայաստանի Թեքեյան մշակութային միությունը հայտարարում է մրցույթ
HUJ-ի ճամբարներում` ինչպես մեծ ընտանիքում
Աթաթուրքի ժառանգության իրական նշանակությունը
Դոնարա Հարությունյան. Շիրակի նվիրյալ դուստրը
Մ. Նահանգների արձագանքը Լաչինի միջանցքի արգելափակմանը
Ստեփան Պապիկյանի նոր հաջողությունները
Սյունիքի ջերմային էլեկտրակայան – 120
Գիտնականները ուսումնասիրում են տիեզերքը
1-7 սեպտեմբեր 2023 ուրբաթ 31 (5766)
Արցախահայութեան պատասխանը Ալիևին
Ո՞վ կհամարձակվի համեմատել, որ Հոլոդոմոր է Արցախում
Միգուցե հրդեհն օգնի… Եվրոպայի փակ աչքերը բացվեն, կանխի «անաղմուկ» ցեղասպանությունը
Բրիկսը` պատժամիջոցների հետևանքները չեզոքացնելու նոր հնարավորություն
Անմեղ, միամիտ համընկնումներ… զուտ
Չգիտեմ` առաջիկայում ով կգա իշխանության, բայց գիտեմ` ով կգնա
Ընտրական շռայլ «ժպիտներ»` մանկավարժներից. անփոփոխ ձեռագիր
«Նրանք ուզում են, որ մենք մահանանք փողոցներում»
Հնդկաստանի կովկասյան դիվանագիտությունը այսուհետ չի սահմանափակվելու միայն Ռուսաստանով և Թուրքիայով
Վրացական համարներով մեքենաները` պետության թիրախում
Իտալացի երաժիշտ Մաուրիցիո Ռեդեգոսո Խարիթյանի հարցազրույցը
Հայաստանի ժամանակակից պարի փառատոնի բաց նյարդը
Հայկականությունը` երկանյանական մատուցմամբ
Իմաստաբանական բառարան. Մահ ոչ իմացեալ…
HUJ-ի ճամբարներում` ինչպես մեծ ընտանիքում
Բողոքի ցույցեր Լոնդոնում. Անգլիայի հայ համայնքը խիստ մտահոգ է Արցախի ճակատագրով
Շվեդիայի խորհրդարանի պատգամավոր Արին Կարապետի հարցազրույցը
Ռուսերեն ժողովածու` հայկական սփյուռքի մասին
Գույժ. Աննման բարերար Նազար Նազարյան
8-14 սեպտեմբեր 2023 ուրբաթ 32 (5767)
Փրկե´ք Արցախը. սեպտեմբերի 23-ին, ժամը 12-15-ին, կանցլերի գրասենյակի առջև
Եթե օդում վառոդի հոտ կա [կամ պատերազմի վախ], Գերմանիան պիտի հրշեջ լինի
Պուտին – Էրդողան հանդիպման շուրջ
«Հայաստանը հրաժարվում է Ռուսաստանի ֆորպոստի կարգավիճակից»
Այլընտրանք «Զանգեզուրի միջանցքի՞ն»
Ալեն Սիմոնյանի պարտված պատասխանը լրագրողին
Ո՞վ պիտի պաշտպանի Արցախի ինքնորոշման իրավունքը
Գծերի և գույների ներդաշնակման արվեստը
Թավջութակահար Սերգեյ Կոսեմյանի հարցազրույցը
«Իմ իրական տեղը որոշողը ժամանակն է». Աննա Ազիզյան
Սուբվենցիոն փոշի և մսխվող բյուջե
Փաշինյանն ու Մարությանը հանդիպե՞լ են
ՀՀ – Սփիւռք կապերու Պերճ Թերզեանի տեսլականը
Բրիտանահայեր. Արցախի կողքին. բողոքի ակցիաներ Լոնդոնում և Մանչեսթրում
«Էդիթ պրինտն» աշակերտների հաշվին բիզնես է անում
Որս անելը` թանկ հաճույք. որսորդներն ահազանգում են
Իմաստաբանական բառարան. Դառնահամ մեղքն ու քաղցրանուշ մեղրը
Ամառային դպրոց աշակերտների համար
Շուշիի պատմության խեղաթյուրումը շարունակվում է
15-21 սեպտեմբեր 2023 ուրբաթ 33(5768)
«Դեմոկրատների» վախը դեմոկրատիայից և…
Ռոշ Հա Շանան կօգնի՞ հրեա 50 ռաբբիներին վերադառնալ Աստծո մոտ
Հանուն Արցախի. Համաեվրոպական հանրահավաք Բրյուսելում
Մարտաշեփո՞ր, թե՞ փոթորիկ մի բաժակ ջրում
«Ազգ»-ի գլխավոր խմբագրի հայտարարությունը
Փաշինյան – Էրդողան հեռախոսազրույցը թուրքական լրատվամիջոցների մեկնաբանությամբ
Կարծես մեկ այլ էթնիկական զտում է իրականացվում, իսկ մենք ուշադրություն չենք դարձնում
Բրազիլաբնակ դերասան, բեմադրիչ Արթուր Հարոյանի հարցազրույցը
Մաթեմատիկան, ադիբուդին և «այլք»
«Հանդէս ամսօրեայի» հերթական հատորը
Քանթրի և ֆոլկ ժանրերի երաժիշտ Բարի Թաշյանի հարցազրույցը
Տրանսպորտային բարեփոխում` ընտրությունների պռնկին
Հուսահատության ու գահավիժման մթնոլորտ ստեղծել պետք չէ
Կառավարության մտահոգությունը` խաղողի մթերումը
Իմաստաբանական բառարան. Քաղաքագիտական բայերի բառարան
ՌԴ-ում ՀՀ դեսպանը սենյակում փակվում և որևէ մեկի հետ չի շփվում
Համագործակցության հուշագիր գիտնականների համար
Կրթալուսավորչական գործունեություն սահմանամերձ գյուղերում
23-28 սեպտեմբեր 2023 ուրբաթ 34(5769)
Արցախահայությանը պահել իր/մեր հողի վրա
Պատերազմում պարտության և Արցախի կորստի խարանը ճակատին սերունդը
Ստեփանակերտում երկյուղում են ջարդից
ՌԴ պաշտպանության նախարար Շոյգուի Թեհրան այցելության չհրապարակված դրվագները
Մինչև վերքը չսեղմես, թարախը դուրս չի գա
Կորսնցուցինք Արցախը «ժամանակաւորապէս». ուշքի պէտք է գանք
Ֆադեյ Սարգսյան` բարձր տեխնոլոգիական Հայաստանի առաջմղիչը
Երևանի փողոցներում «ասկյարներն» են
Հայ արվեստը Հարավային Կորեայում
«Անապատի օդապարուկների» հայաստանյան առեղծվածները
Սարյանի «Գալինայի դիմանկարի» պատմությունը
Մոսկովյան պատմություններ մեր հայրենակիցների մասին
Մանրանկարներ ապակու վրայ` Էրմոնէ Զապէլ Մարթայեանից
Գիրք էներգետիկ անվտանգության մասին
Տերեմինահար Արմեն Ռայի հարցազրույցը
Եվլախի հանդիպումը որևէ հարց չի լուծել
Փաշինյանի` բռնության կոչերն ու հայհոյանքներն օրհնա՞նք են
Գիտագործնական սեմինար Երևանում
Ավագանի, նշանակում է` մեծ ու գլխավոր
Իմաստաբանական բառարան. Զարմանալի բան
«Ստեփանակերտում աղջիկս 3 և 5 տարեկան անչափահասների հետ մենակ է մնացել, փեսայիցս լուր չունենք»
Հայ գիտնականները ձգտում են ուսումնասիրել տիեզերքը
Շնորհակալութի´ւն, «Պո´ — Արաքս»
29 սեպտեմբեր-5 հոկտեմբեր 2023 ուրբաթ 35(5770)
Անհարմար, բայց անխուսափելի դաշնակիցը
Ռուբեն Վարդանյանի գլխավոր թշնամին Էրդողանն է
Հռոմի ստատուտն ու շավղից սայթաքած մեր կյանքը
Գերմանիան դեռ չափում է Ադրբեջանին… երբ նա
ցեղասպանության երկրորդ փուլն ավարտին է հասցնում
«Թուրանական միջանցք» Իրանի տարածքո՞վ
Էրդողան. «Հայաստանը ներկա պահին վճարում է Խոջալուի
Թուրքիայի իրավապաշտպանները Արցախի բնակչությանը
բնաջնջումից պաշտպանելու կոչ են անում միջազգային
Վերջին անվանականչ` «քաղաքական եռաբլուրից» առաջ
Արցախում տեղի ունեցողը ցեղասպանություն է
Ստեփանակերտում նույնպես ադրբեջանական դրոշ կբարձրացվի
Պատերա՞զմ, գենոցի՞դ, ռուսական ազդեցության իսպառ վերացո՞ւմ
Հայաստանի և Լիբանանի «կիթառի դեսպանը». Մկրտիչ
Էլիզաբեթե Տայվանեն իր հայ մեծ ընտանիքի և Ներսես Շնորհալիի
Ֆրանսահայ երկու համույթի առաջիկա համերգները
Ո՞վ է արտոնում Արցախի (Հայաստանի) էֆտանազիան
«Ադրբեջանի ագրեսիայի, Հայաստանի սխալների և այդ
տարածաշրջանի նկատմամբ Արևմուտքի անտարբերության
Գրառումներ` ի պաշտպանություն արցախահայության
Նախապատրաստվել սարսափելի մյուս սցենարներին
Իմաստաբանական բառարան. Մահակի ու բլիթի
Գոնե այս անգամ սառնասիրտ ու հաշվենկատ լինենք
Միջազգային գիտաժողով Երևանում և Ծաղկաձորում
Արդյունավետ օգտագործենք ջրային ռեսուրսները
6-12 հոկտեմբեր 2023 ուրբաթ 36(5771)
Գրանադայում ավարտվեց քառակողմ հանդիպումը
Գրանադայում պատերազմին նոր կարգավիճակ տան`
Ադրբեջան – Իսրայել հարաբերությունների հակահայկական և
Մեկնարկում է ԹՄՄ-ի Արցախի փախստականներին
անհատական և անմիջական օգնություն ցուցաբերելու ծրագիրը
Բեռլինը զգուշացնում է Ալիևին, իսկ նրա դեսպանը «օգնության է
Բրյուսելում դեռ առերեսվելու են հայկական հետքին
«Իսրայելն Ադրբեջանին գաղտնի օգնել է ստանալ ԼՂ-ն»
«Հայֆիլմի» առաջին հաստիքային դերասանուհին
Հայ պատանի երաժիշտները մոսկովյան փառատոնում
Կայացավ Արամ Խաչատրյանի 120-ամյակին նվիրված
Բրիտանահայ Միության բողոքի ցույցը Լոնդոնում
Արցախցի «մեծամեծերը» գաղթի ժամանակ նաև
Արցախի բանակի` հակառակորդին անցած ավարը կարող է
«Արցախից բռնի տեղահանվածները դեռ տաք են,
ամբողջապես չեն ընկալում` ինչ է կատարվում»
Իմաստաբանական բառարան. Կուժ, քեզ ասեմ, կուլա, դու
Հայաստանը ԵՄ-ից պահանջում է պատժամիջոցներ կիրառել
Բերձորցի աշակերտները` ԹՄՄ ուշադրության կենտրոնում
Հայերն ապրե´լ են, ապրո´ւմ են, կապրե´ն
13-19 հոկտեմբեր 2023 ուրբաթ 37(5772)
Մոլեգնող պատերազմը և մոտեցող վտանգները
Պարտվող ձիու ճակատագրի անորոշությունը
Բեռլինի ֆիլհարմոնիային չի՞ մտահոգում, որ Թուրքիան վարկաբեկում է իրեն
Բաքուն փորձում է ստեղծել Հայաստանի նոր կերպար` հակասեմականության օջախ
Արմեն Գրիգորյանի և Խալաֆ Խալաֆովի սինխրոն այցը Թեհրան
ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի և Ռուսաստանի ներկայացուցիչների հանդիպում Ստամբուլում
Նեոֆաշիստի որդին ԵԽԽՎ-ում փոխնախագահ
Պաշտոնի համար տենդերը շահեցին…
Զեղծարարները ռուս աղջկա անվան տակ տղ են «կպցնում». Համացանցային խաբեության նոր ձև
Իր արվեստը «Հոգեհոսք» անվանած գեղանկարիչը` Արթուր Օշականցի
Իսրայելահայկական ծագումով ամերիկյան բեմադրիչ և գրող Մայքլ Բարակիվայի հարցազրույցը
Կայացել է «ՀՀ ԳԱԱ – 80. հայ ակադեմիական արվեստագիտության երախտավորները. Գևորգ Գյոդակյան» գիտաժողովը
Նոր Հայաստանը նոր ընտրության առջև
«Հորիզոն» ՀԸ հարցազրույցը դիվանագետ, Դանիայում Պաղեստինի դեսպան Մանուել Հասսասյանի հետ
Արցախցին պե´տք է իր հայրենիք վերադառնա. անվտանգությունը կարող են նաև ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերն ապահովել
20-26 հոկտեմբեր 2023 ուրբաթ 35(5773)
Ձայն բարբառոյ… «Հայաստանին անհրաժեշտ է եվրոպական հեռանկար»
Նոր իրավիճակում մենք ևս պետք է փոխվենք
ԻԻՀ ԱԳ նախարարը զգուշացնում է Թել Ավիվին
ԱԺ-ում էլի´ կան «օգնական» ամուսիններ
«Քաղաքացիությունից զրկեք սիոնիզմի սպասավորներին»
«Մեկին` մի կիլո կարտոֆիլով, մեկին` մի շիշ ձեթով, մեկին` մի սուտ պաշտոն տալով»
Նշվեց Ֆադեյ Սարգսյանի մեկդարյա հոբելյանը
Ուսումնասիրվում է ռենտգենյան ճառագայթների վարքը
«Վահան Թեքեյան» 29-րդ մրցանակաբաշխությունն ամփոփեց արդյունքները
«Դուք կտեսնեք ոչ միայն իմ նկարները, այլ կծանոթանաք ինձ հետ». Սամվել Լաճիկյան
Ետոն Քելմենդիի սիրո բանաստեղծական բանաձևումները` հայերեն
Տօնագիր` նուիրուած Լեւոն արք. Զեքիեանին
Բալետի պարուհի և պարադիր Լիլիթ Հակոբյանի հարցազրույցը
«Մաջարսկիներ. մի հայկական տոհմ Բելառուսի պատմության մեջ»
Հայ ուսանողները միջազգային օլիմպիադայում
«Հայ – ադրբեջանական հակամարտություն. վերջին գլո՞ւխ, թե՞ շարունակելի»
«Հորիզոն» ՀԸ հարցազրույցը դիվանագետ, Դանիայում Պաղեստինի դեսպան Մանուել Հասսասյանի հետ (մաս 2)
Կայացավ ամենամյա «Կոմիտաս» միջազգային փառատոն-գիտաժողովը
Իմաստաբանական բառարան. Երազից մինչև փյունիկ
Համալրվում են դպրոցի գրադարանները
ԶԼՄ-ներ. «Եվրոպայի անգործությունն ու անկարողությունը»
27 հոկտեմբեր-2 նոյեմբեր 2023 ուրբաթ 36(5774)
Հրեական լոբբին կպատժի՞ Գուտերեշին
Դուք «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծեք, Ալիևը` պատերազմ
Պարո´ն Ռոթ, ինչո՞ւ Բունդեսթագը չի հետևում Ավստրիայի օրինակին
«Զանգվածային ոչնչացումից մինչ հավաքական ինքնության վերամրապնդում»
Իրանուղի կամ Մեղրի – Նուրդուզ սահմանային դարպասը` միջտարածաշրջանային համագործակցության խաչմերուկ
Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցները պիտի սկսել նրա թիմերին խաղերից զրկելով
«Իրանը կարո՞ղ է այլընտրանք լինել Զանգեզուրի միջանցքին»
(3+3)-1 Ձևաչափը «Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրք 2023» զորավարժությունները
«3+3» ձևաչափի աճող արդիականությունը Հարավային Կովկասի անվտանգության և կայունության համար
Հայաստանի խաղաղ ներկայությունը Ֆրանկֆուրտի գրքի տոնավաճառին
Վահրամ Փափազյանի առեղծվածային որդիները
Շուշան Ավագյանի վեպն արժանացել է մրցանակի
Նոր գիտական հարթակ` երիտասարդ հայ արվեստաբանների համար
Հովհաննես Իշխանյանի ֆիլմը` Լայպցիգի DOK կինոփառատոնի մրցանակակիր
Մշակութային ժառանգության ոչնչացումը Լեռնային Ղարաբաղում
Թեհրանում հրավիրված Հարավային Կովկասի տարածաշրջանային հարթակի հանդիպումը ոչինչ չի տվել Հայաստանին
Ստեփան Պապիկյանի գիտական հաջողությունները
Հարկավոր է զգույշ լինել և սեփական ուժերին կռթնել
Իմաստաբանական բառարան. Բաշի քյարթմա
«Հայ – իրանական հարաբերությունները 1991-2005 թթ.»
Ավելի քան 20 հազար անձ չգիտի` ե՞րբ թոշակ կամ նպաստ կստանա
Արկածների հետքերով
Զուգահեռ ընթերցումներ
Նոր գրքեր
Ընթերցված գրքեր
«Նորք» ամսագիր, թիվ 2, 1990
Խաչիկ Սամվելյան. «Խոսք Ավ. Ահարոնյանի մասին»
Ավետիս Ահարոնյան. «Անդրանիկ» (խոհագրություն)
Ալբերտ Հովհաննիսյան. «Ասք անցավորաց» (պոեմ)
Սումգայիթյան ողբերգություն. ականատեսների վկայություններ
Թաթուլ Բոլորչյան. «Բանաստեղծություններ»
Էլդա Գրին. «Ուզում ենք գեղեցիկ ապրել» (պատմվածք)
Ալեքսանդր Խատիսյան. «Հայաստանի Հանրապետության
ծագումն ու զարգացումը» (հատված)
Վահան Թամարյան. «Հարյուր տարի առաջ և հետո»
Ռափայել Պատկանյան. «Վարդապետարան Հայաստանի ազատության»
Նորայր Ենգիբարյան. «Բանաստեղծություններ»
Վահան Սաղաթելյան. «Շունը» (պատմվածք)
Ազատ Եղիազարյան. «Ազգային դպրոցի հիմքերի հիմքը»
Հարցազրույց Զարեհ Խրախունու հետ
Զարեհ Խրախունի. «Բանաստեղծություններ»
Հակոբ Կարապենց. «Գրողը ինքն իր հետ», «Գրողը և իր ճամբան», «Գրողը որպես բողոքի ձայն», «Բառի փրկությունը», «Գրողն ու հասարակայնությունը» (էսսեներ)
Սուսաննա Հարությունյան. «Փելեշյանից մինչև Փարաջանով»
Լուսիկ Կարապետյան. «Ազգային ճակատագրի արհավիրքների մեջ (1916-1917 թթ.)» (Թումանյան և Անդրանիկ)
Վլադիմիր Հայրապետյան. «Չգրանցված դեպք միլիցիայում» (պատմվածք)
Սուրեն Մուրադյան. «Տելեմակի չար աչքը» (պատմվածք)
Էդվարդ Միլիտոնյան. «Բանաստեղծություններ»
«Քե´զ ինչ». Վարդգես Պետրոսյանի հարցազրույցը
Ղուկաս Սիրունյան. «Պատմվածքներ»
Ալվարդ Պետրոսյան. «Անկշռելիություն» (հրապարակախոսություն)
«Ազատություն» ռադիոկայանի հայկական ծառայության տնօրեն Միքայել Ազատյանի հարցազրույցը
Նամականի
Մարգո Ղուկասյան. «Մուշեղի հերոսները» (գրախոսական)
Հովհաննես Գրիգորյան. «Բանաստեղծություններ»
Կարինե Խոդիկյան. «Մեր սպասումի ժամանակը» (հրապարակախոսություն)
Վարուժան Այվազյան. «Որ անդարձ հեռվում մենակ չմնաս» (պատմվածք)
Գրիգոր Նարեկացի. «Մատյան ողբերգության» (ԲԱՆ ԼԳ, հատված Զ, Է)
Նորայր Ադալյան. «Ի՞նչ ազգության է հայ մտավորականը» (հրապարակախոսություն)
Արտեմ Հարությունյան. «Օդակայանի նորություններ» (բանաստեղծություն)
Իվան Բունին. «Գիշերային ծովում» (պատմվածք)
Անժիկ Հակոբյան. «Կամովին նավաբեկյալը» (օրագրային գրառում)
Դավիթ Գասպարյան. «Բանաստեղծական լույսի անդրադարձումներ» (գրականագիտություն)
Հովհաննես Մելքոնյան. «Ժամանակակից մաքսիմներ»
Աննա Պետրոսյան. «Զոհաբերվիր, Յոհան…» (պատմվածք)
Հարցազրույց կոմպոզիտոր Արթուր Գրիգորյանի հետ
Հունգար բանաստեղծներ
Միխայիլ Մեյլախ. «Գեորգի Գյուրջիևի «Չորրորդ ճանապարհը»
Գեորգի Գյուրջիև. «Վարժություն` կանգ առ»
Թադևոս Խաչատրյան. «Ամերիկյան երազանք. Իրականություն և գրականություն» (գրականագիտություն)
Հենրիկ Հովհաննիսյան. «Բեմական արվեստի շեքսպիրյան ըմբռնման պատմական կոնտեքստը» (թատերագիտություն)
Խճանկար. այդ ամենազոր առասպելները
1993 թվականին հանդեսում տպագրված նյութերի ցանկ
Էդ Ռեյնհարդ. «Արվեստը որպես արվեստ»
Վազգեն Սարգսյան. «Հայի վերջին խելքը» (հրապարակախոսություն)
Էդվարդ Միլիտոնյան. «Վիշապի տարի. 88» (պոեմ)
Խաչիկ Մանուկյան. «Կռիվ է ու կռիվ…» (հրապարակախոսություն)
Վրեժ Իսրայելյան. «Պատմվածք փակագծերով և առանց փակագծերի»
Արտաշես Ղազարյան. «Միստերիա Եղիշե Չարենցի հիշատակին»
Գարեգին Գևորգյան. «Բանաստեղծություններ»
Ռուբեն Ավետիսյան. «Քարը` ջրհորում. ինչպե՞ս հանել» (հրապարակախոսություն)
Աշոտ Ներսիսյան. «Գուրգեն (Բաղդասար Մալյան)»
Խորեն Ղազարյան . «Եգիպտոսի փոխարքա Մուհամեդ Ալին և նրա պալատական հայ գործիչները»
Բագրատ Ասատրյան. «Ներգաղթ… Արտագաղթ» (հրապարակախոսություն)
Վանիկ Ադամյան. «Ում համար են ղողանջում զանգերը» (հրապարակախոսություն)
Վահրամ Ալազան. «Տառապանքի ուղիներով» (հատված հուշագրությունից)
Դավիթ Դավթյան. «Բանաստեղծություններ»
Գևորգ Խաչատուր. «Բանստեղծություններ»
Միլան Կունդերա. «Ես թախծոտ աստված եմ»
Սլավիկ Չիլոյան. «Բանաստեղծություններ»
Վանիկ Խաչատրյան. «Մայրաքաղաքի Հյուսիսային պողոտան» (հրապարակախոսություն)
Հազարավարդ Անդրեասյան. «Ալաբաշ Արամը» (պատմվածք)
Սարգիս Գավլաքյան. «Բանաստեղծություններ»
Ժիրայր Ղարիբյան. «Չպիտի խանգարվի մեր երթը»
Մարտին Մակարյան. «Կանխել հողի էրոզիան»
Ինչ կա-չկա
Անդրանիկ Ադունց. «Գնչուհին» (պատմվածք)
Գևորգ Էմին. «Էս է օրերը տաքանան…» (հուշագրություն)
Կատյա Աբրահամյան. «Այցելուն» (պատմվածք)
Անտոն Քոչինյան. «Ղարաբաղի հարցը. 60-ական թվականներ»
Աստղերը նախանշում են, բայց չեն պարտադրում
Независимое военное обозрение, 22-28 июля 2022 года, № 27 (1198)
Америка начинает новую битву за океан
В атомной войне победителей не будет
Радиоэлектронный «Тростник» на Кубе
Хождения вокруг «нуля» — атомного
Скрестить «Орла» с арабским «Жёлтым соколом»
В турецком конструкторе недостаёт деталей
Брюссель напрашивается на глобальную войну
Война объявлена, но никто не испугался
«Клетчатый» в английском клубе
Независимое военное обозрение, 29 июля-4 августа 2022 года, № 28 (1199)
Парад стратегического назначения
Огненный смерч решает задачи и подводит итоги
Северная Корея: недоедим, но вооружимся
Вызовы НАТО и задачи дипломатии
Дронам — ракетоносцам не хватает кругозора и маневренности
Смертники освободительной армии
Америка делает деньги на спецоперации
Жизнь приключения танкостроителя Леонида Карцева
Польский бизнес на Второй мировой
«Ordnung muss sein» в оккупированной Латвии
Независимое военное обозрение, 5-11 августа 2022 года, № 29 (1200)
Роботы воюют, умы атакованы, решения ускоряются
Подводники не вернулись с задания
Дискотека по-киевски, самоходки в самоволке и полярные аппетиты американцев
Израиль внедряет ударный боевой лазер
Турецкие бизнесмены ведут нечестную игру
Требуются пешки, предпочтительно белые
Механизмы миротворчества бывают разные
Независимое военное обозрение, 12-18 августа 2022 года, № 30 (1201)
Российские ракетоносцы помогут Китаю
Этот поезд в огне, или «Енисей» в Донбассе
Острое северокорейское блюдо и грёзы Белого дома
Крым никуда из России не уплывал
Новые амазонки большой политики
Американцы гадают, какие беспилотники Иран поставит в Россию
Больная голова кусает здоровую
Сикхи и индуисты бегут из Афганистана
Через 100 лет после самоубийства Европы
Три принцессы и полцарства в уме
Магистр игры
Избавление от себя. Георгий Гурждиев и Григор Нарекаци
Ֆիլմեր
Հետաքրքիր է
Վերապատրաստման դասընթացի ծրագիր
Աշխատանքային պլան՝
Առաջին շաբաթ /հոկտեմբերի 2-6/
Հոկտեմբերի 2 /երկուշաբթի, առկա/․ պարապմունք 1
Թեմա 1․ «Պատմություն» առարկան նոր չափորոշչում։Ուսումնական առարկայի ուսուցման նպատակները և խնդիրները-2 ժամ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Երկու ծրագրերի համեմատությունը բերում է այն եզրահանգման, որ նրանք էականորեն տարբերվում են և´ կառուցվածքային, և´ բովանդակային տեսակետից:
Հեղինակային ծրագում առկա և համեմատվող ծրագրում բացակայող կառուցվածքային միավորներն են` իրավիճակի նկարագրությունը, խնդիրները, դասավանդման հիմնական մեթոդները, ուսումնական գործի կազմակերպման հարթակները, գնահատումը, սովորողներին առաջարկվող նախագծերը կամ հետազոտական աշխատանքների թեմաները: Հեղինակային ծրագրում շեշտադրված չեն վերջնարդյունքները: Հեղինակային ծրագրում շարադրված են դասընթացի նպատակները, իսկ համեմատվող ծրագրում` թեմաների նպատակները: Հեղինակային մոտեցմամբ առաջադրանքները ներառված չեն առարկայական ծրագրում` առանձնացված բաղադրիչ են, ենթակա ճկուն փոփոխության ելնելով ձևավորվող կրթական իրականությունից: Բովանդակության (ուսուցանվող թեմաների) ձևակերպումները հեղինակային ծրագրում բխում են ծրագրային նպատակներից և դասարանի առանձնահատկություններից:
Հոկտեմբերի 4 /չորեքշաբթի, հեռավար/․ պարապմունք 2
Թեմա 2․ Խմբային աշխատանքի իրականացումը ուսումնական առարկայի ուսուցման գործընթացքում-3 ժամ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Վարդան Կարապետյանի հեղինակած «Մեր գերդաստանը` յուրաքանչյուր ընտանիքի նախագիծ» մանկավարժական հոդվածը վերհանում է իրական նախագծային գործունեության դասական օրինակի սաղմնավորման, ծննդի և զարգացման գործընթացը: Հեղինակն իրավացիորեն արձանագրում է. «Ես կարծում եմ, որ ընտանեկան հեռավար-առցանց դպրոցի այս ողջ ընթացքում կային նախագծեր, որոնք հավաքեցին-միավորեցին ընտանիքի անդամներին՝ ընտանիքը վերածելով իրական-կենդանի դպրոցի (ընտանեկան դպրոց), իսկ մյուս դեպքում նախագիծը ծնվեց ու զարգացավ ընտանիքում՝ դառնալով ընտանեկան իրական-կենդանի նախագիծ:» Ներկայացվող նախագիծն առաջին տարբերակի ցայտուն օրինակ է:Նախագծի հաջողությանը նպաստել են և´ հեղինակի հետևողականությունը, հստակ նպատակադրումը, և´ սովորողների ու նրանց ծնողների հոգիների խորքերում պահված արմատների զգացողությունը: Այս նախագծի կենսունակության ապացույց է նաև այն իրողությունը, որ սկսվելով թագավարակային մեկուսացման պայմաններում` չընդհատվեց հիվանդության նահանջից հետո և շարունակվում է մինչ օրս: Առաջարկում եմ հեղինակին «Մեր գերդաստանը» նախագիծը ներառել համագործակցային նախագծերի ցանկում, նախատեսել նրա տարածումը դեռևս ՀՀ տարածքում:
Հոկտեմբերի 6 /ուրբաթ, հեռավար/․ պարապմունք 3
Թեմա 3․Լաբորատոր և/կամ գործնական, նախագծային աշխատանքների կազմակերպումը ուսումնական առարկայի դասերին-5 ժամ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
«Նախագծային ուսուցումը` որպես փորձարկված, կիրառելի, գործող մանկավարժություն «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում» հոդվածի հեղինակը ներկայացնում է հիշատակված մեթոդի տեսական ուսումնասիրությունները, փորձարկումները, դրանց վերլուծությունները և նախագծային ուսուցման ամրակայումը կրթահամալիրի առօրյայում ու գործունեության հիմնական ուղղություններում: Մարգարիտ Սարգսյանի այն կարծիքը, որ «Նախագծային ուսուցման կարգավորիչը ուսումնական օրացույցն է» ընդունելի է վերապահումով, որովհետև օրացույցը ետ է մնում կյանքից և երբեմն փորձում իր կաղապարների մեջ ներառել նրա ընթացքը: Իհարկե, վերաշարադրյալը չի նշանակում, որ «Օրացույցի ուսումնականությունն ապահովում են անընդհատ զարգացող մանկավարժությամբ պայմանավորված պարբերականությունը ու արդեն տարիների բովով անցած ամենամյա ստուգատեսների նորացումը՝ զարգացմանն ուղղված շեշտադրումներով, փոփոխություններով» դատողությունը սնանկ է:
Քննարկվող հոդվածի հեղինակը կարևորում է (կիսում ենք այդ մոտեցումը) նախագծային գործունեության առանցքային կետերը` սոցիալականացում, ներառականություն, նախամասնագիտական հարթակ: Անկասկած է, որ եթե Մարգարիտ Սարգսյանը նորից անդրադառնար «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում ծավալվող կրթական գործունեության այս կարևոր բաղադրիչին չէր անտեսի ներքոհիշյալ երեք իրողությունները` «Նախագիծ», «Նախագծային ուսուցում» և «Նախագծային գործունեություն» հասկացությունների հստակեցումը, որոշ նախագծերի սպառումը և իրականացվող նախագծերի ընդգծված կյանքայնությունը:
Անահիտ Հարությունյանը «Ուսումնական ճամփորդության կազմակերպման մեթոդական նկարագրություն» հոդվածն սկսում է կատեգորիկ և վիճելի պնդմամբ` «Երեխաները ապրում, մեծանում և զարգանում են այն աշխարհում, միջավայրում, որը կա և որը ստեղծել ենք մեծահասակներս»: Հեղինակը մոռանում է, որ երեխաները ստեղծագործող էակներ են և բացի մեր պարտադրած աշխարհից ունեն իրենցը և մեր խնդիրն է ներդաշնակեցնել այդ աշխարհները: Հեղինակի մոտ բացակայում է գործունեության նպատակների և խնդիրների հստակ տարանջատումը, օրինակ` համագործակցային և ինքնուրույն աշխատանքի հմտությունների զարգացումը խնդիր չէ, այլ` նպատակ:
Ուսումնական ճամփորդության իրականացման փուլերը` նախապատրաստություն, ճամփորդություն, ճամփորդության ամփոփում, մեթոդական տեսանկյունից տարակուսանք չեն հարուցում: Ափսոս, որ տեխնիկական պատճառներով սովորողների ամփոփումներն անհասանելի են:
Այս հոդվածը վկայում է, որ դասավանդողն իր արած աշխատանքը ներկայացնելիս օգտակար փորձ է հաղորդում: Եվ այդ փորձն ավելի արժեքավոր կլինի, եթե հակասության մեջ չմտնի տեսական դրույթների բովանդակության հետ:
Երկրորդ շաբաթ /հոկտեմբերի 9-13/
Հոկտեմբերի 9 /երկուշաբթի, առկա/․ պարապմունք 4
Թեմա 4․ Միջառարկայական կապերի օգտագործումը և ինտեգրված դասերի կազմակերպումը
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի առանձնահատկություններից է ուսումնական ճամբարների` հունվարյան և հունիսյան, գործունեությունը, որոնցից մեկին իր մեթոդական հոդվածով` «Ուսումնական ճամբար. համագործակցային նախագծերի հունվար» անդրադարձել է կրթահամալիրի դասավանդող Մարգարիտ Սարգսյանը: Հեղինակն ընդգծում է երկու իրողություն` 1. «Ճամբարային շրջանների համար կրթահամալիրի մասնաճյուղ դպրոցներում կազմվում են առանձին աշխատակարգեր, որտեղ արտացոլվում են և՛ կոնկրետ ճամբարի բովանդակությունը, և՛ կազմակերպումը, և՛ կոնկրետ դպրոցի ճամբարային խմբերի համար կարևորվող նախագծային ուղղությունները։»; 2. «Ուսուցիչները նախապես իրենց բլոգներում հրապարակում են ճամբարային նախագծերը՝ սովորողներին, ծնողներին հնարավորություն տալով ծանոթանալ դրանց, լրացումներ, առաջարկներ անել»:
Ճամբարային գործունեությունը կրթության անհատականացման և խմբային գործունեության համադրման արդյունավետ հարթակ է, քանզի հաշվի է առնում սովորողի ընտրությունը, հարգում է նախաձեռնողականությունը, խրախուսում` ստեղծարարությունը, միաժամանակ` տարատարիք ջոկատներում կազմակերպում նույն նպատակադրումներն ունեցող սովորողների համատեղ աշխատանք: Հեղինակը կարևորում է նաև ճամբարային նախագծերի բաց լինելը` այլ կրթական հաստատությունների սովորողների մասնակցության ցանկալիությունը, ծնողների և արտակրթահամալիրային տարբեր մասնագետների մասնակցությունը (որը կայացած իրաղություն է), սովորողների փոխուսուցումը:
Գործնական ուղեցույց են նաև հետևյալ տողերը` «Ճամբարային գործունեության գնահատումն իրականացվում է առանց գնահատանիշի՝ հաշվի են առնվում սովորողների բազմամաբաղադրիչ ուսումնական գործունեության ձևերը։
Ճամբարային փուլերն ամփոփվում են հաշվետու պատումներով՝ սովորողի, դասավանդողի, որոնք հրապարակվում են ուսումնական բլոգներում։ Հաշվետու պատումներն ինչպես աշխատանքի ստացված բաղադրիչները հրապարակայնորեն ներկայացնելու, չստացվածի մասին խոսելու, պատճառները տեսնելու ձևեր են, նաև՝ հաջորդ ուսումնական ճամբարի զարգացումը մատնանշող, գծագրող նյութեր։»
Գրախոսվող հոդվածի միակ թերությունը սխեմատիզմն է:
«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի ուսումնական ճամբարների փորձը կիրառելի է ՀՀ մյուս հանրակրթական հաստատություններում: Անհրաժեշտ է միայն ցանկություն և կամք:
Թեմա 5․ ՏՀՏ օգտագործումը ուսումնական առարկայի դասարանական և արտադասարանային պարապմունքների ժամանակ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Մարգարիտ Սարգսյանի «Հեռավար ուսուցումը` 21-րդ դարի կրթության մարտահրավերների դեմ» հոդվածը «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի ձեռքբերումներից մեկի հաջողված ներկայացում է: Հեղինակը հեռավար ուսուցման իրավական հիմքերը ներկայացնելուց հետո իրավացիորեն նշում է, որ «Հանրապետությունում բավարար ուշադրություն, ռեսուրս չի հատկացվում ուսուցման կազմակերպման այս ձևին, լավ չեն օգտագործում մեդիայի հնարավորությունները, և հաշվի չի առնվում այն փաստը, որ շատ դեպքերում ուսուցման այս ձևը հարմար է, արդյունավետ, հումանիստական, ժամանակակից։ Ուսուցման այս ձևը մարդու՝ կրթության իրավունքի ապահովման հնարավորություններից է:»
Այնուհետև հեղինակը ներկայացնում է քայլերի այն հերթականությունը, որոնց արդյունքն այսօր կրթահամալիրային ուսուցման` կայացած հեռավար բաղադրիչն է:
Մարգարիտ Սարգսյանի անդրադառնում է նաև թիրախային խմբերին և հեռավար ուսուցման առաջադրանքների փաթեթներին: Կիսում ենք հեղինակի այն կարծիքը, որ «ուսուցման այս ձևը ենթակա է անընդհատ զարգացման, ու հենց այս ձևն է հարմար 21-րդ դարի մարդուն՝ սովորողին, քանի որ
Հեղինակն իր այս հոդվածն ավարտում է ծրագրի զարգացման հեռանկարով, ոը սակայն իրականություն չդարձրեց նույնիսկ թագավարակը: Խուսափենք հռետորական հարցերից…
Թեմա 6․ Ուսումնական առարկայի ուսուցման գործընթացում սովորողների արժեհամակարգի ձևավորումը
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Արդի ժամանակաշրջանի կարևորագույն մարտահրավերներից մեկը մեր հանրապետությունում մոլեգնող արժահամակարգային ճգնաժամն է: Կրթության գերագույն խնդիրն է դիմագրավել այդ մարտահրավերին: Վարդան Կարապետյանի «Հասարակագիտական նախագծերըԱվագ դպրոցի հեղինակային կրթական ծրագրում» հոդվածն այդ դիմագրավման զենքերից մեկի մասին է: Հեղինակը գրում է. «Հեղինակային կրթական ծրագրի բաղկացուցիչ մաս են կազմում նաև հասարակագիտական նախագծերը, որոնց արդյունքում սովորողները ձեռք են բերում մի շարք հմտություններ՝ սեփական խոսքի և մտքի զարգացում, հիմնավոր կարծիք և տեսակետ արտահայտելու հմտություն, կայացած փաստերին գնահատականներ տալու կարողություն և այլն:» և հավելում, որ ինքն առանձնացնում է «սովորողների՝ ՀՀ պետական իշխանության բարձրագույն մարմիններ կատարած այցելությունները և հասարակական-քաղաքական գործիչների հետ ունեցած հանդիպումներն ու դրանց արդյունքները:» Վարդան Կարապետյանը մեծածավալ նյութի մատուցմամբ ներկայացնում է այդ այցելությունների և հանդիպումների բոլոր փուլերը` նախապատրաստություն, բուն այցելություն և հանդիպում, լուսաբանում և վերլուծական ամփոփում: Հեղինակը հիմնավորված ընդգծում է «այն ձեռքբերումները, որ ունենում են սովորողները դրանց արդյունքում՝
-սեփական գրագետ խոսքի զարգացում
-հարցեր ձևակերպելու կարողություն
-ինքնուրույն մտքի զարգացում
-հիմնավոր կարծիք և տեսակետ արտահայտելու կարողություն
-տրամաբանելու և վերլուծելու կարողություն
-գաղափարական հասունություն
-ակտիվ և հասարակական կյանքով ապրող, հանրային խնդիրներին հաղորդակից քաղաքացու ձևավորում»: Այստեղ բանալի հասկացություններն են` «Ինքնուրույն միտք», «Հիմնավոր տեսակետ», «Գաղափարական հասունություն», «Քաղաքացի»:
Երրորդ շաբաթ /հոկտեմբերի 16-20/
Հոկտեմբերի 16 /երկուշաբթի, առկա/․ պարապմունք 7
Թեմա 7․Սովորողների ճանաչողական հմտություններ, գործնական կարողություններ ձևավորող և ստեղծագործական մտածողությունը զարգացնող առաջադրանքների կիրառումը-2 ժամ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Ես ուսումնական եմ համարում նաև «Ստեղծագործ պատանի» նախագծի, որը հետևողականորեն համակարգում է իմ հարգելի գործընկերը` Սոֆյա Այվազյանը, հրապարակումները: Ինչո՞ւ: Որովհետև խրախուսել ստեղծագործող պատանիներին նշանակում է արժևորել ստեղծագործելու կարողությունը, օգնել այն հասցնել հմտության անվերադարձ մակարդակի, իսկ այդ հմտությունն անհատականության առանցքային հմտություններից է: Հարթակ ստեղծելով պատանիների ստեղծագործությունների հրապարակայնացման համար, նշանակում է նաև գործնական օրինակ ցույց տալ նուրբ հոգիներին, որ իրենք միայնակ չեն: Համառոտեմ խոսքս մի մեջբերումով` «Մենք միշտ սպասում ենք հարմար պահի, սպասում ենք` իմանալով հանդերձ, որ միշտ էլ անսպասելի ինչ-որ բան է լինում, որը զրկում է պահը «հարմար» լինելուց: … Եթե այդպես հետաձգելով ապրենք, գուցե գնացքին վերջապես հասնելով` գլուխներս թեքենք ու հասկանանք, որ գնացքը գնաց առանց մեզ…» (Քրիստինա Ալախվերդյան. «Սպասելով գնացքին»)
Հոկտեմբերի 18 /չորեքշաբթի, հեռավար/․ պարապմունք 8
Թեմա 8․Սովորողների ուսումնական գործունեության միավորային և ձևավորող գնահատումը-3 ժամ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Նունե Մովսիսյանի «Ձևավորող կամ ուսուցանող` կառուցողական գնահատում» մեթոդական հոդվածը գործնական ուղեցույց է գնահատման բարդ ոլորաններում կողմնորոշվելու համար: Կիսելով հեղինակի համոզվածությունը, որ` «Կրթության իրական իմաստըոչ թե սովորողի գլուխը «շտեմարան» սարքելն է, այլ անհրաժեշտ կարողություններ ու հմտություններ զարգացնելը:» և նրա քննադատական մոտեցումը Հայոց լեզվի և գրականության չափորոշչի «Գնահատում» բաժնին, րենք կարող համաձայնվել ներկայացվող գնահատման գործիքակազմի երրորդ մակարդակը «Ինքնակրթություն» վերնագրելու հետ: Նախագծային և հետազոտական աշխատանքները, ինչպես նաև` բլոգավարությունը, առավել ևս` ստեղծագործական բլոգ ղեկավարելը, քանզի ինքնակրթությունն անձի հետաքրքրությունների բավարարմանը կամ մասնագիտական ինքնակատարելագործմանը միտված անհատական գործունեությունն է, որի արդյունքները երբեմն կարող են ուղղված լինել այլ շահառուներին` տեղեկույթ տրամադրելու ճանապարհով:
Վերլուծվող հոդվածի կարևորագույն հատվածը նվիրված է կառուցողական ուսուցմանը` քայլերին և գնահատման ձևերին: Այս հատվածը համապատասխան տեղայնացման դեպքում կիրառելի է բոլոր հանրակրթական հաստատություններում:
Հոկտեմբերի 20 /ուրբաթ, հեռավար/․ պարապմունք 9
Թեմա 9․ Դասավանդման ժամանակակից մոտեցումները, մեթոդները և ռազմավարությունները ուսումնական առարկայի համատեքստում-5 ժամ
Բովանդակություն՝
Աշխատանք՝
Ավագ դպրոցի (հետազոտական վարժարանի) սովորողների մասնակցությունը խորհրդարանական լսումներին (թեման` «Կամավոր աշխատանքի մասին» ՀՀ օրենքը) հմտությունների դրսևորման և ինքնագնահատականի իրատեսական ամրակայման հերթական հարթակն էր: Այս մասնակցության նախապատրաստական փուլում կարևորագույն դեր է խաղացել իմ գործընկերոջ` Վարդան Կարապետյանի հետևողական և բծախնդիր անհատական ու թիմային աշխատանք սովորողների հետ: Այդ աշխատանքի գրանցված արդյունք էր` «Ռուբեն Սարգսյանը (ԱՍՀ փոխնախարարը) բավական ամբողջական ձևով պատասխանեց մասնակիցների, այդ թվում սովորողների բազմաթիվ հարցերին, մասնավորապես կարևորեց դպրոցականների հետաքրքրվածությունը, պատրաստվածությունը և ակտիվությունը լսումներին։» և «Նիստը նախագահող, ԱԺ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հերիքնազ Տիգրանյանը և ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի փոխնախարար Ռուբեն Սարգսյանը, տպավորված լինելով սեբաստացի սովորողների հնչեցրած հարցերով, առաջարկներով և ելույթներով, իրենց խոսքում քանիցս կարևորեցին սովորողների հետաքրքրվածությունը, պատրաստվածությունը և ակտիվ մասնակցությունը լսումներին»: Ի դեպ կրթահամալիրի սովորողներն այդ լսումների միակ մասնակիցներն էին հանրակրթության ոլորտից:
Հարկ եմ համարում երկու մեջբերում անել խորհրդարանական լսումների մասնակից սովորողների պատումներից: Կարինե Գոմցյան (11-րդ դասարան). «Շատ հետաքրքիր և կարևոր հանդիպում էր, որի շնորհիվ ևս մեկ անգամ ինքս ինձ ապացուցեցի իմ հետաքրքրված և պատասխանատու քաղաքացի լինելը։ Շատ հաճախ ինքս ինձ հարցնում, մտածում եմ, թե ինչպես կարող եմ իմ փոքրիկ ներդրումը ունենալ մեր պետության զարգացման մեջ։ Այս անգամ հարցիս պատասխանը ակնհայտ էր․․. Ելույթ ունեցավ նաև կրթահամալիրի սան, 10-րդ դասարանի սովորող Աշոտ Խաչատրյանը, ով բոլորիս անունից նաև շնորհակալություն հայտնեց ներկա գտնվելու համար:…: Կարծում եմ բոլորիս համար էլ սա մի յուրահատուկ հնարավորություն էր ներկայացնել մեր նոր երիտասարդությունը, կրթահամալիրը, ինչպես նաև ինքներս մեզ, որպես ակտիվ քաղաքացի, ովքեր պատրաստ են մնացածին դեմ դիմաց քննարկել և բարձրաձայնել իրենց կարծիքը որոշվող օրենքների վերաբերյալ։ Կրկին նորհակալ եմ և երախտապարտ նման հնարավորության համար։ Հուսով եմ, որ այն դեռ շարունակական կլինի։» Սերգեյ Հայրիյան. «Ինչ վերաբերվում է իմ կարծիքին: Որպես կամավորություններին մասնակցած և այդ ոլորտին բավական ծանոթ աշակերտ, ես ուրախ եմ, որ պետությունն արդեն կամավորությունը կարևորում է, սկսելով այսպիսի օրենքներ նախագծելուց: Բայց կա մի բացասական կողմ, որը ես անտեսել չեմ կարող: Բանը նրանում է, որ թեպետ այս օրենքը իրենով լավն, մեկ է այն շատ են ուշ մշակել: Ըստ իս, հիմա պետք էր ավելի համարձակ օրենքներ մշակել, պետք էր կամավորության մշակույթը էականորեն տարածել և զարգացնել Հայաստանում: Պատմության մեջ շատ երկրներ ճգնաժամերից դուրս են եկել լայնածավալ կամավորական աշխատանքների շնորհիվ, ինչը նաև նպաստել է ժողովրդի դաստիարակությանը, քանի որ պետք չէ միշտ առաջնայինը դնել նյութականը: Ես մտածում եմ, որ կամավորությունը մեր երկրում զարգացնելով, մեր ժողովրդի մեջից դուրս կգա կիսա-կապիտալիստական մտածելակերպը, ինչի հետևանքով գումարից բացի այլ մոտիվացիաներ կլինեն աշխատելու և երկիրը կայունացնելու:»
Կարծում եմ էականն արդեն ասված է:
ՄԽԻԹԱՐ ՍԵԲԱՍՏԱՑԻ ԿՐԹԱՀԱՄԱԼԻՐ
ՎԵՐԱՊԱՏՐԱՍՏՄԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆ
ՀԵՐԹԱԿԱՆ ԱՏԵՍՏԱՎՈՐՄԱՆ ՀԱՄԱՐ ՎԵՐԱՊԱՏՐԱՍՏՈՒՄ
ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ
Թեմա՝ Այլընտրանքային պատմություն
Հեղինակ՝ Տիգրանյան Աշոտ
Դասավանդած առարկա՝ Պատմություն
Խորհրդատու՝ Կարապետյան Վարդան
Երևան 2023
Բովանդակություն
Ներածություն………………………………………………………………………..…….3
Մաս 1 …………………………………………………………………………………………..4
Մաս 2………………………………………………………………………………………….…4
Մաս 3……………………………………………………………………………………….……5
Մաս 4…………………………………………………………………………………………….7
Մաս 5…………………………………………………………………………………………….9
Մաս 6…………………………………………….…………………………………………․….11
Մաս 7………………………………………………………..…………………………………․14
Մաս 8……………………………………………………………………………………………․15
Մաս 9……………………………………………………………………………………………16
Մաս 10…………………………………………………………………………………………․18
Մաս 11………………………………………………………………………………………․…19
Եզրակացություններ և առաջարկություններ…………………………․ 21
Օգտագործված աղբյուրների ցանկ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․…………………………․․22
Ներածություն
Արդիականությունն Իրականության արդի ժամանակահատվածի գիտա-իրատեսական դիտարկման կարևոր, բայց ընդամենը մեկ բաղկացուցիչն է: Իսկ Իրականությունը Homo Sapiens-ի` տարածաժամանակային կոնտինուում դրսևորման ամբողջականությունն է: Իրականության ընկալման այլընտրանքը մարդու արարչաշնորհյալ իրավունքն է: Իսկ եթե իջնենք իմաստասիրական բարձունքներից (կամ գուցե՞ բարձրանանք Կյանքի էութենական հիմքերից) պատմական, նաև` արդի, իրականության այլընտրանքը` և´ մեկնաբանման, և´ ներկայի ու ապագայի գործողությունների համատեքստում, անփոխարինելի զենք է մարդկության, ազգի և անհատի զինանոցում: Իսկ եթե ավելի պարզ` մեր գլխավոր նպատակն է ներքոշարադրյալ տեքստում տեսականորեն և փորձի մատուցմամբ հիմնավորել այլընտրանքային պատմության կրթական արդյունավետությունը:
Մաս 1.
Ի՞նչ է այլընտրանքը
Իրականության (իր անցյալ-ներկա-ապագա եռամիասնական համակարգում) բացահայտման ձգտողների տեսանկյունից այլընտրանքն այն փաստերը, տեսակետներն ու տեսություններն են, որոնք գաղափարական, հոգեբանական, ինչու ոչ, նաև` հայտնի ուժերի աշխարհակալական նկրտումների պատճառներով, անտեսվում, աղավաղվում կամ վարկաբեկվում են ակադեմիական հորջորջվող գիտության և նրանց ֆինանսական ու քաղաքական հովանավորների կողմից: Առանց այլընտրանք իրականության մասին պատկերացումները կեղծիքի տիրույթում են, քանզի ամենամեծ սուտը ճշմարտության (տվյալ դեպքում` իրականության հոմանիշն է) միայն մի մասի բարձրաձայնումն է:
Մաս 2.
«Այլընտրանքային պատմություն» հասկացությունը
«Այլընտրանքային պատմություն» հասկացությունը տարբեր սահմանումներ ունի: «Այլընտրանքային պատմությունը «անցումային ժանր» է, սահման պատմության և ֆանտաստիկայի միջև: … Այլընտրանքային պատմությունը Համաշխարհային պատմության այլ ընթացքի և ապագա իրադարձությունների վրա նրա ազդեցության վերլուծություն է:»[1]
«Այլընտրանքային պատմությունը… պատմության (այսինքն` գիտության) բաժին է, որն ուսումնասիրում է իրադարձությունների զարգացման հնարավոր տարբերակներն այն դեպքում, եթե անցյալում պատմության ընթացքը փոխվել է:»[2] «Այլընտրանքային
պատմությունը»-ը սովորեցնում է պատմական օրինակներով ներկայի հնարավորությունների վերլուծություն: Այլընտրանքային մեթոդը չի ենթադրում բացարձակ երևակայություն, այլ ներկայացնում է հնարավորինս փաստարկված, հիմնավոր այլընտրանքներ` պահելով երևակայականի, երազայինի և տրամաբանականի, փաստականի հավասարակշռությունը»[3]:
Մեզ հայտնի սահմանումները տեղավորվում են վերոբերյալների միջակայքում: Մեր կարծիքով այլընտրանքային պատմությունն անցյալի իրականության վարկածային պատկերն է, որը ձևավորվում է «Բոլոր փաստերը պետք է ուսումնասիրվեն, բոլոր տեսակետները պետք է քննարկվեն» սկզբունքի համաձայն, և ունի սահմանային գիտության կարգավիճակ: Նաև համոզված ենք, որ այն ունի երկու մակարդակ` 1. դասագրքերում ներկայացվող պատմական իրականության մեկնաբանման այլ տեսանկյուն, նաև՝ կանխամտածված կերպով չներկայացվող փաստերի հավելումով; 2. անցյալի իրականության այն էջերի ներկայացում և վերլուծություն, որոնք մերժվում կամ անտեսվում են ակադեմիական գիտության ներկայացուցիչների կողմից:
Մաս 3.
Այլընտրանքային պատմության ուսուցումը
Անցյալի այլընտրանքային ներկայացումը (բնականաբար, ակադեմիականին զուգահեռ) նպաստում է՝ սովորողի մտավոր կարողությունների զարգացմանը,
գիտությամբ զբաղվելու ցանկության խթանմանը, քաղաքացու արժեքային համակարգի ձևավորմանը:
Ինձ վստահված դասարաններում այդպիսի մոտեցման կենսագործման արդյունքում ձևավորվում են` սեփական տեսակետը ձևակերպելու և պաշտպանելու, ինչպես նաև՝ ընդդիմախոսի փաստարկներն ընկալելու հմտություն, օտար լեզուների իմացության կատարելագործում, ուսումնասիրվող կամ հետազոտվող թեմայի աղբյուրների ընտրության և օգտագործման հմտության ամրակայում, գրավոր և բանավոր խոսքի զարգացում, սովորողի սոցիալականացման գործընթացի արդյունավետության բարձրացում:
Պատմությանն այլընտրանքային մոտեցումը նաև մեթոդ է, որի կիրառումը հարստացնում է ուսուցչի գործունեության բովանդակությունը:
Ներկայացնում եմ ընտրելու իրավունքի դրսևորումներ՝
Այլընտրանքային պատմության Ա մակարդակն ապահովվում է և՛ թեմայի բացատրության, և՛ առաջադրանքների ձևակերպման (օր.՝ 1. Սահմանել «Դպրոց» և «Քննություն» հասկացությունները։ 2. Թվարկել նախնադարում երեխաներին ուսուցանվող գիտելիքները։ 3. Նկարագրել նախնադարյան քննության որևէ օրինակ։ 4. Համեմատել նախնադարի և ժամանակակից դպրոցները), և՛ սովորողի փաստարկված անհամաձայնության խրախուսման մեթոդներով, ինչպես նաև վերը շարադրված գործունեության ձևերով: Բ մակարդակը հիմնականում ապահովվում է նախագծային գործունեության, հատկապես՝ «Այլընտրանքային պատմություն» և «Միասնական Տիեզերք» նախագծերի իրականացման ժամանակ: Թարգմանական գործունեություն և ուսումնահետազոտական աշխատանք կատարելիս ևս սովորողները երբեմն ընտրում են Բ մակարդակի այլընտրանքային պատմության թեմաներ:
Այլընտրանքային պատմության ուսուցման երկու գլխավոր նպատակներն են՝
1. սովորողների կարողությունների (սահմանել, համեմատել, նկարագրել, բնութագրել, ապացուցել և այլն) զարգացումը և հմտությունների (այսինքն՝ կարողությունների բարձրագույն աստիճանի) ձևավորումը,
2. ազգային-պետական հիմնախնդիրներին համարժեք անհատական և խմբային արժեհամակարգերի ամրակայմանը նպաստելը:
Այլընտրանքային մոտեցումը (հատկապես Ա մակարդակը) կիրառելի է ոչ միայն պատմության դասավանդման ժամանակ:
Մաս 4.
Սովորողի` առարկայական ծրագիր ընտրելու հնարավորության իրացման փորձ
Ընտրության Արարչադիր իրավունքի կիրառման ոլորտների ավելացումը նպաստում է մարդու, առավել ևս` սովորողի, ինքնագնահատականի բարձրացմանը և համագործակցելու պատրաստակամության ամրապնդմանը: Այդ իսկ պատճառով ողջունելով կրթահամալիրի ավագ դպրոցում ուսուցիչ ընտրելու սովորողի իրավունքի կիրարկումը` որոշեցի իմ վեցերորդ դասարանցիներին ևս ընտրելու հնարավորություն տալ: Այս դեպքում` դասավանդվող առարկայի ծրագիրն ընտրելու հնարավորություն: Նրանց ներկայացրեցի երկու ծրագիր` «Պատմություն» և «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը հին աշխարհի պատմության համատեքստում»: Սովորողները մտորումներից, ծնողների և ընկերների հետ քննարկումներից հետո կատարեցին իրենց ընտրությունը: Իմ առաջարկությամբ նրանք նաև գրավոր բացատրեցին այս կամ այն ծրագիրն ընտրելու իրենց մոտեցումները: Ահա այդ գրառումներից մի քանիսը:
Մկրտչյան Էլեն. «Ես ընտրել եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը», որովհետև այնտեղ ներառվում են հետաքրքիր հետազոտական աշխատանքներ, ճամփորդություններ, գիտելիքները հարստացնելու հնարավորություն»։
Խաչատրյան Արշիլ. «Ես հետազոտել եմ «Պատմություն» և «Երեխաների համաշխարհային պատմություն» ծրագրերը: Ես ընտրել եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունն» առաջին հերթին նրա համար, որովհետև ես երեխա եմ: Ի տարբերություն երկրորդ տարբերակի առաջինը, այսպես ասած, աչքի տակով է, իսկ երկրորդում ավելի կոնկրետ է գնահատականը, անգամ տոկոսներով է նշվում: Ես նկատեցի ճամփորդությունները ամբողջ տարվա համար: Այն նաև ավելի հետաքրքիր է»։
Ղարիբյան Դավիթ. «Ես ընտրել եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը», որովհետև ինձ հետաքրքիր է, թե ինչպես են մեծացել երեխաները Եգիպտոսում, Ֆրանսիայում և այլ երկրներում: Ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչպես են նրանք ապրել քարի դարում և ինչ զբաղմունք են ունեցել: Ուզում եմ պարզել քարանձավների նկարները նրա՞նք են նկարել և ինչո՞վ, և ինչպե՞ս են նկարել, քանի որ այդ ժամանակ պետքական պարագաներ չեն եղել: Ես ուրիշ բաներ էլ եմ ուզում պարզել և դրա համար էլ ընտրել եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը»։
Հարությունյան Դավիթ. «Ես երկու ծրագրերից ընտրել եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը»: Ինձ դուր եկավ այդ ծրագիրը, որովհետև ես միշտ ուզեցել եմ իմանալ , թե ինչպես են քայլել, ինչով են զբաղվել մի քանի հազար տարիներ առաջվա երեխաները»։
Վարդումյան Նանե. «Ես ընտրել եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը», որովհետև այն ինձ ավելի է հետաքրքրում, քան պատմությունը: Ես ուզում եմ սովորել իմ հասակակցի մասին»։
Ավագյան Աստղիկ. «Նախ` ինձ հետաքրքրում է, թե ինչպես էր երեխաների կյանքը հնադարում, ինչպես էին նրանք ապրում, ինչ խաղեր էին խաղում: Հետաքրքրում է, թե երեխաները ինչ կարող էին անել հնադարում: Ուզում եմ իմանալ` արդյո՞ք երեխաները ընկերանում էին: Ի՞նչ էին սովորում իրենց ծնողներից: Ինչո՞վ էին զբաղվում ազատ ժամանակ, ինչո՞վ էին հետաքրքրված: Եվ վերջում. ինձ վերջ ի վերջո հետաքրքիր է, թե ինչպես են երեխաներն ապրել»։
Շահնազարյան Դավիթ. «Ես ընտրել եմ «Պատմությունը», որովհետև ինձ հետաքրքրում են տարբեր երկրներում ինչպես են ապրում, ինչ պատերազմներ են եղել, ինչպիսին է մարդկանց ապրելակերպը տարբեր երկրներում, նրանց զարգացվածությունը»։ Աղաբեկյան Գոռ. «Ես ընտրել եմ «Պատմություն» ծրագիրը, որովհետև ես ուզում եմ իմանալ ավելի շատ բաներ մարդկանց մասին: Ես նաև ուզում եմ իմանալ դինոզավրերի, բուրգերի, աստվածների և տիեզերքի մասին»։
Միկաիլի Մարկ. «Ես ընտրում եմ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը», որովհետև սիրում եմ նախագծեր և ճամփորդություններ: Նաև ինձ հետաքրքրում է, թե ինչ էին երեխաներն անում հին ժամանակներում»։ Հայրիյան Սերգեյ. «Ես ծանոթացել եմ երկու ծրագրի հետ։ Դրանցից մեկն է «Պատմությունը» և մյուսը «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը»։ Ես ընտրել «Պատմությունը», որովհետև… նախ` միանգամից չեմ ընտրել. նայեցի բոլոր ծրագրերը և իմացա, որ Պատմության վրա աշխատելը ինձ համար ավելի հարմար է։ Ճիշտ է, ես համաձայն եմ, որ «Երեխաների համաշխարհային պատմությունը» ավելի հետաքրքիր է, բայց այնտեղ ավելի շատ մենք ուշադրություն ենք դարձնում երեխաների վրա։ Իսկ «Պատմության» ծրագրում մենք ուշադրություն ենք դարձնում ամեն ինչի վրա։ Ինձ բոլորը ասում են, որ «Երեխաների հաշմաշխարհային պատմությունը» ավելի հեշտ է, բայց իրականում հեշտ ու դժվար չկա։ Դա կախված է, թե արդյո՞ք դու ուզում ես այդ բանը սովորել, թե՞ ոչ»։
Մաս 5.
Այլընտրանքային պատմությունը «Պատմություն» առարկայի դասավանդման առանցքային բաղկացուցիչ
Պատմության, իմա` անցյալի իրականության, իմացության անհրաժեշտության աշակերտական համոզվածության ձևավորումը և պատմության դասերի տեսա – գործնական կիրառման բնածին կարողությունների զարգացումը դպրոցական կրթության առանցքային նպատակներից են: Վերջիններիս հասնելու մայրուղին դասահարթակի (դասասենյակ, ընթերցասրահ, ներքին բակ, թանգարան, արխիվ, պատմական հուշարձան և տեղանք, վիրտուալ իրականություն և այլք) և փաստերի ու տեսակետների աղբյուրների (ուսումնական ձեռնարկներ, պատմիչների երկասիրություններ, գիտա–հանրամատչելի և գեղարվեստական գրականություն, վավերագրական և գեղարվեստական ֆիլմեր, արխիվային փաստաթղթեր և այլք) առավելագույն ընդարձակումն է: Ենթադրելի է, որ այսպիսի մոտեցման դեպքում դասի կառուցվածքի փոփոխությունն անխուսափելի է: Որպեսզի սույն փոքրածավալ հոդվածը չվերածվի գիտական ընդարձակ թեզի, համառոտագրենք լոկ երկու օրինակ` 1. Արխիվային փաստաթղթերի ուսումնասիրման ժամանակ դասի գլխավոր կառուցվածքային միավորը դառնում է եզրակացությունների բախումն ու համադրումը; 2. Գիտա–գեղարվեստական աղբյուրների ուսումնասիրման արդյունքների ներկայացման ժամանակ դասի գլխավոր կառուցվածքային միավորը դառնում է սովորողի (սովորողների խմբի) բանավոր խոսքը:
Փակագծերում նշենք, որ վերոշարադրյալ գործողությունների համակարգը նպաստում է սոցիալապես ակտիվ, համագործակցության և մրցակցության ռազմավարության ու մարտավարության մեխանիզմներին տիրապետող անհատականության ձևավորմանը:
Այսպիսով՝ պատմության դասի կառուցվածքային փոփոխությունների հարացույցն ուղղորդված է կրթական տարածքի հետևողական ընդարձակմանը և դրանից բխող` դասագործընթացում կառուցվածքային միավորների զուգորդման տարբերակների բազմապատկմանը և հետազոտական ու ստեղծագործական ակնհայտ ներուժ ունեցող մեթոդների (մտագրոհ, քննարկում–բանավեճ, խմբային հետազոտություն, վերլուծությունների գրավոր և բանավոր ներկայացում, օտարալեզու աղբյուրների օգտագործում և այլն) բացահայտ գերակշռմանը:
Պատմության դասի բովանդակային հիմնախնդիրները քննարկելիս չպետք է մոռանալ երեք կարևորագույն իրողություն` 1. պատմության դասերի իրատեսական յուրացումը և քաղաքականության բազիս դարձնելն ունի ռազմավարական նշանակություն 2. պատմության իմացություն = հասկացությունների սահմանում + օրինաչափությունների էության ըմբռնում + առանձնահատկությունների երկու տարատեսակների` զուտ առանձնահատկություն և օրինաչափությունների դրսևորման առանձնահատկություն, յուրացում + ժամանակագրության իմացություն + այլընտրանքային (ոչ ակադեմիական) տեսությունների ու վարկածների հաշվի առնում + փաստերի աղբյուրների հնարավորինս տարաբնույթություն, տարաուղղվածություն և բազմալեզվություն 3. պատմությունը գրում են հաղթողները:
Եռամեծար իմաստասեր Դավիթ Անհաղթը պատգամել է. «…Եթէ կամի ոք յաղագս իրի ուրուք ճշմարտաբար խորհել և մտածել, պարտ է նախ դիտել զնորին իրի բնութիւնն, այսինքն զսահմանն:…Քանզի որ ոչն գիտէ զսահմանն, վրիպէ յայնցանեացն ամենեցունց, որք հետևիլն բնաւորեցան նորին իրի…..»: Փորձս վկայում է, որ հասկացությունների սահմանման անտեսումը պատմության դասավանդման խոցելի, բայց, ցավոք, տարածված կողմերից մեկն է: Առանց գիտության շենքի քարերի` հասկացությունների, և շաղախի` օրինաչափությունների ու առանձնահատկությունների, էութենական իմացության շեշտադրման, պատմության ուսուցումը լավագույն դեպքում վերածվում է հույզերի դրսևորման: Չժխտելով պատմության զգացմունքային կողմի կարևորությունը՝ հարկ եմ համարում ընդգծել, որ այդպիսի մոտեցման գերակշռությունը հանգեցնում է պատմության դասերի ռոմանտիկական, ազգավնաս և պետականաքանդ աղավաղման:
Որպեսզի սովորողին հասու լինի պատմության դիալեկտիկան, այլ կերպ ասած` պատմական օրինաչափությունների ու առանձնահատկությունների դրսևորումը, էթնոսի, սոցիալական խմբի և անհատի դերը, օգտագործում եմ վարժությունների և խնդիրների համակարգ: Ստորև բերվում են օրինակներ`
Այսպիսով, պատմության դասի բովանդակային փոփոխությունների հարացույցն ուղղորդված է պատմական իրականության եռամիասնական` գիտական, արժեքային և զգացմունքային, կառուցողական գործողությունների դրդող ընկալմանը:
Մաս 6.
«Այլընտրանքային պատմություն» նախագիծը
Նպատակ՝
1. Պատմության այլընտրանքային էլեկտրոնային ուսումնական ձեռնարկի ստեղծում։
Խնդիրներ՝
1. Սովորողների տեխնոլոգիական, հետազոտական, ճարտասանական և համագործակցային հմտությունների զարգացում;
2. Օտար լեզուների գործնական կիրառում։
Մանկավարժական մոտեցումներ`
1.Գիտականություն;
2.Ամենօրյա հետազոտական աշխատանք;
3.Օտար լեզուն` աշխատանքային գործիք;
4.Սովորողի սոցիալականացում;
5. Ինտերակտիվությունը որպես մեթոդաբանություն և կրթական իրականության մթնոլորտ:
Միջավայր`
1. Ֆիզիկական միջավայր /դասասենյակ, լաբորատորիա,բակ, զբոսայգի, թանգարան, արխիվ, աշխարհագրական և պատմական օբյեկտներ, կրթական և գիտական հաստատություններ; նեթբուք, նոթբուք, պլանշետ և այլ գաջետներ/
2. Վիրտուալ միջավայր /կայքեր, բլոգեր, սոցցանցեր և էլեկտրոնային հաղորդակցության այլ միջոցներ/:
Նախագծային գործունեության կազմակերպումը`
1. Քննարկում;
2. Դասախոսություն;
3. Ք ննարկում այլ մասնագետի մասնակցությամբ;
4. Ինտերակտիվ դաս;
5. Քննարկման նախապատրաստություն սովորողի կամ սովորողների խմբի հետ;
6. Համատեղ դաս-քննարկում այլ կրթական հաստատության սովորողների հետ;
7. Արտակրթահամալիրային մասնագետի դաս;
8.Գիտահանրամատչելի ֆիլմերի թարգմանություն;
9. Պատմական վերակառուցման գործունեություն;
10. Դաս-շնորհանդես;
11. Արշավային դաս;
12.Գիտահանրամատչելի հեղինակային և թարգմանական հոդվածների հրապարակում:
Բովանդակություն
Անցյալը 21-րդ դարի պատուհանից
3.1. Պատմության մեջ անհատի դերի մասին պատկերացումները տարբեր դարաշրջաններում;
3.2. Պատմության մեջ անհատի դերի մասին պատկերացումները տարբեր էթնոսների մոտ;
3.3. Համաշխարհային մասշտաբի անհատականություններ;
3.4. Էթնիկական մասշտաբի անհատականություններ;
3.5. Հանճարեղության առեղծվածները;
3.6. Ինդիգո երեխաներ:
7.1. Պետության առաջացում
7.2. Պետության փոփոխությունը պատմության ընթացքում
7.3. Պետությունների հարաբերությունները
7.4. Մեր հասակակիցը տարբեր պետություններում
Մաս 7.
Ինչու՞ են սովորողները մասնակցում նախագծին
Նրանց մասնակցության դրդապատճառները բազմաթիվ են, և դրանցից յուրաքանչյուրի պարզաբանումը մի առանձին մեթոդական հոդվածի նյութ է: Ուստի ես լոկ կթվարկեմ դրանք, առանց այդ ցուցակի ավարտունության հավակնության: Ընդգծեմ, որ թվարկումը վարկանիշային չէ, քանզի չի անցկացվել համապատասխան ընկերաբանական ուսումնասիրություն, որովհետև աշխատանքային խմբի համալրումը շարունակվում է: Այսպիսով, սովորողները մասնակցում են նախագծին, որովհետև`
Մաս 8.
Ովքե՞ր են նախագծի շահառուները
Բնականաբար, առաջին հերթին, իրենք` նախագծի մասնակիցները, հատկապես նրանք, ովքեր կհամահեղինակեն էլեկտրոնային ուսումնական ձեռնարկի բովանդակության շարադրանքը, որը կսկսվի գարնանային ուսումնական ճամբարի ժամանակ: Հասկանալի է, որ նյութերի կուտակման, կամ այլ ձևակերպմամբ` թարգմանական փուլը, զուգահեռաբար կշարունակվի:
Շահառուների հաջորդ խումբը կազմում են նրանք, ում ստեղծագործական, կամ գոնե` քննադատական, միտքը պատմական կաղապարներին այլընտրանք է փնտրում:
Ինչքան էլ առաջին հայացքից զարմանալի թվա, շահառուների երրորդ խումբը կազմում են նրանք, ովքեր պետք է ինքնահաստատվեն` իրենց հակոտնյա մտածողությունը և նրա արդյունքները թիրախ դարձնելով:
Այսինքն` նախագծի իրականացումն ունի ինքնահատուկ բարդություն, այն անցնում է պայքարի բովով: Վերջին իրողությունն անտարակույս օգտակար գործոն է աշխատանքային խմբի անդամների կամքի ձևավորման և/կամ ամրակայման գործընթացում:
Մաս 9.
Նախագծային ուսուցման մեր փորձի որոշ եզրահանգումներ
Նախագծային ուսուցումը դասավանդողի/դասավանդողների և սովորողի/սովորողների համատեղ կրթական գործունեությունն է, որը նպատակաուղղված է որևէ հիմնախնդրի/հիմնախնդիրների տեսական և/կամ գործնական լուծմանը:
Նախագծային ուսուցման հիմնական նպատակներն են`
1. Նպաստել յուրաքանչյուր մասնակցի ինքնագնահատականի բարձրացմանը`
1.1. Հնարավորություն ստեղծել, որ յուրաքանչյուրն իրեն տեսնի որպես ընդունակ և իրազեկ անհատականություն:
1.2. Մասնակցի մոտ զարգացնել իր և մյուսների դրական կերպարը:
1.3. Սովորողի մոտ ձևավորել իրեն և մյուսներին ստույգորեն գնահատելու հմտություն:
2. Ոգեշնչել սովորողներին` զարգացնելու կարողությունների «Համագործակցություն» համակարգը:
3. Ապահովել սովորողի քննադատական մտածողության զարգացման մեխանիզմը, դրված խնդիրը լուծելու ուղիների որոնման հմտության ձևավորումը:
4. Զարգացնել սովորողների հետազոտական կարողությունները (բացահայտել հիմնախնդիրը, հավաքել անհրաժեշտ տեղեկություններ, դիտարկել գործընթացները, ձևակերպել վարկածներ, ընդհանրացնել և այլն) և վերլուծական մտածողությունը:
Իրականացվող նախագծերն ունեն հետևյալ տիպաբանական հատկանիշները`
Նախագծային ուսուցում կազմակերպելիս հարկ է ապահովել նախագծի իրականացման փուլերի ճիշտ հերթագայությունը և նրանց հատկացվելիք ժամանակի իրատեսական համամասնությունը:
Նախագծային աշխատանքի փուլերն են`
Մաս 10.
Նախագծային գործունեության գնահատումը
Նախագծային գործունեության ընթացքում սովորողի գնահատումը գերադասելի է եռաբալանոց` չի կարողանում կամ ցանկանում շարունակել նախագծային գործունեությունը և կոնկրետ արդյունքները բացակայում են (թվանշանային գնահատմամբ մինչև 6, միայն դասարանական աշխատանքների կատարման դեպքում, մինչև 8, նաև տնային այլ աշխատանքների կատարման դեպքում); շարունակում է նախագծային գործունեությունը (թվանշանային գնահատմամբ մինչև 9, դասարանական աշխատանքների լիարժեք կատարման դեպքում); սովորողի նախագծային գործունեությունն արժանանում է արտակրթահամալիրային մասնագետների հրապարակային խրախուսանքին (թվանշանային գնահատմամբ 10): Նախագծի ամփոփման ժամանակ սովորողի ձեռք բերած արդյունքների գնահատումը հարկ է, որ հենվի ինքնագնահատականի և խմբի մյուս անդամների գնահատականի, ինչպես նաև հրապարակային պաշտպանության արձագանքների վրա:
Մաս 11.
«Այլընտրանքային պատմություն» նախագիծ. աշխատանքների օրինակներ
Եզրակացություններ և առաջարկություններ
Իսկ պատմաբանը (իմա` Պատմության հեռու և մոտիկ թավուտներով առաջնորդող անհատականությունը) պետք է լինի անցյալի ժամանակակցի իրատեսական ընկալման, ներկայից նետված գիտական հայացքի պաշտպանի կոչման և ապագային անհրաժեշտ ազգ – պետություն – անհատ եռամիասնության արարման կրողը:
Օգտագործված աղբյուրների ցանկ
[1] Альтернативная история. Циклопедия
[2] Базовые понятия. Альтернативная история
[3] Մեդիամաքսի «Այլընտրանքային պատմություն» նախագծի բացատրականից
Առաջարկում եմ իրավական հիմքերում ավելացնել «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ և 11-րդ հոդվածները: «Սովորողի ներառման կազմակերպման համար պահանջվում է ընտանիքի մյուս երեխաների կրթությունը կազմակերպել կրթահամալիրի համապատասխան կրթական ծրագրերում՝ արգելելով որևէ ձևով Ծրագրով սովորողի առանձնացումը, խտրականության որևէ դրսևորումը» ձևակերպումն արդարացված և արդյունավետ է մանկավարժական տեսակետից, սակայն իրավական տեսակետից խոցելի է, որովհետև` «Յուրաքանչյուր երեխա ունի կրթություն ստանալու և ուսումնական հաստատություն ընտրելու իրավունք» («Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենք, հոդված 11): Ուղեկցող մասնագետի ընտրության մեխանիզմը և չափանիշները պետք է հստակ սահմանվեն խուսափելու համար ընտրողների կամայականությունից կամ ոչ արհեստավարժ մոտեցումից: Ծնողի հետ համագործակցությունը միանշանակորեն պարտադիր պայման է, սակայն կարծում ենք, որ պետք չէ իր երեխայի դասերին ներկա գտնվելու ծնողի հնարավորությունը սահմանափակել: Իսկ «Սովորողի ներառումն ապահովելու համար համապատասխան պայմանների (տեխնիկական սարքեր, սարքավորումներ, խոհանոցային, լաբորատոր սարքեր, թեքահարթակ, հարմար կահավորանք, և այլն) ստեղծմանը մասնակցում է նաև ծնողը» պահանջն իրատեսական չէ սոցիալական տեսանկյունից:
Հոդվածի հեղինակն անդրադարձել է չափազանց կարևոր հիմնախնդրի, որը լուծված չէ մինչ օրս: Համաձայնելով ներառականության մասին հեղինակի ձևակերպումների հետ, կիսելով նրա մտահոգությունները, արժևորելով սովորողների կարծիքների ներառումն իր աշխատանքում, չեմ կարող չասել, որ հռետորական հարցերի տարափը հիմնախնդրի լուծման լավագույն տարբերակը չէ: Այո´«Եթե ընտանիքի երեխան վատ, անլիարժեք զգա իրեն, եթե ծնողները հասկանան, որ մեր կրթական համակարգում իրենց երեխան չի կարողանալու սովորել, լիարժեք կրթություն ստանալ, կմնա՞ն Հայաստանում, թե՞ կնախընտրեն արտասահմանում տեսնել իրենց երեխայի ապագան, հեռանկարը»: Այո´ «…սփյուռքից եկած սովորողի կրթության մեջ ներառման խնդիրը նաև քաղաքական խնդիր է»: Այո´, պետական մոտեցումը բացակայում է: Սակայն ո՞ւր են մտահոգված մանկավարժ հեղինակի գործնական առաջարկությունները: Ինչո՞ւ են իրար խառնված ներառման հիմնախնդրի տարբեր բաղկացուցիչներ` արևելահայերեն չիմացող սփյուռքահայեր, արևելահայերենի մի փոքր այլ տարբերակ կրող իրանահայ սովորող և հայերեն չիմացող ռուսահայ: Իսկ սովորողն ինքն է հուշում ճանապարհը` ուսուցում արևմտահայերենով արևելահայերենի զուգահեռ յուրացմամբ: Վերջ ի վերջո «Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն հայերենն է» (ՀՀ Սահմանադրություն, հոդված 20), այսինքն` և´ արևմտահայերենը, և´ արևելահայերենը: Հայերեն չիմացող ծագմամբ հայ սովորողների լեզվական հիմնախնդրի լուծման համար պարտադիր է ընտանիքի ներառումը, որովհետև մայրենին չիմանալը արժեհամակարգային ընտրության հետևանք է և որպեսզի սովորողը սովորի հայերեն նրա ընտանիքում այն պետք է արժևորվի: Այսօր օրերին, երբ հայոց պետության ոչնչացման ծրագրեր են որոճում հյուսիսում, արևելքում և արևմուտքում, մեր լեզվական միասնականությունը հայկական վահանի կենտրոնական հատվածն
3. Ծանոթանալ «Կրթության կազմակերպման մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայությունների տրամադրման կարգ»-ին, ըստ առաջնայնության դուրս բերել հինգ դրույթներ և հիմնավորել կարևորությունը: Անել կարգին ուղղված առաջարկներ:
2. Աջակցության ծառայությունները կրթական գործընթացի մասնակիցներին տրամադրվում են չորս հիմնական ուղղություններով՝
1) հարմարեցված և մատչելի միջավայրի ստեղծում.
2) խելամիտ հարմարեցումների տրամադրում.
3) կրթության մատչելիության, ներառականության, որակի ու արդյունավետությունը բարձրացում.
4) Սովորողի Անհատական ուսուցման պլանով (այսուհետև՝ ԱՈՒՊ) սահմանված աջակցության ծառայությունների տրամադրում (Ձև 1):
Սույն դրույթը կարևոր է, որովհետև առանց աջակցության ծառայությունների գործունեության ուղղությունների հստակեցման անորոշությունը կխանգարի կրթական գործընթացի մասնակիցների համագործակցության արդյունավետության մակարդակի բարձրացմանը:
6. Սովորողի վերաբերյալ մշակված անձնական տվյալները (ցանկացած տեղեկություն, որը թույլ է տալիս կամ կարող է թույլ տալ ուղղակի կամ անուղղակի կերպով նույնականացնել սովորողի ինքնությունը), գաղտնի են և չեն կարող փոխանցվել երրորդ անձանց՝ առանց ծնողի (օրինական ներկայացուցչի) (այսուհետև՝ Ծնող) գրավոր համաձայնության: Տվյալների փոխանցումը երրորդ անձանց՝ առանց Ծնողի համաձայնության, հնարավոր է միայն օրենքի սահմանված կարգով:
Սույն դրույթը կարևոր է, որովհետև դրանով ապահովվում է «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 22-ով (Երեխայի պատվի և արժանապատվության պաշտպանության իրավունք) նախատեսված իրավունքի իրացման կարևոր պայմաններից մեկը և կնպաստի «Բուլինգ» երևույթի կանխարգելմանը:
8. Սովորողի՝ կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիքի գնահատումը բաղկացած է երեք փուլից՝
1) 1-ին փուլ՝ սովորողի կրթական ծրագրերին մասնակցության դիտարկում,
2) 2-րդ փուլ՝ սովորողի զարգացման հնարավորությունների բացահայտում և գնահատում,
3) 3-րդ փուլ՝ կրթության առանձնահատուկ անհրաժեշտ պայմանների սահմանում.
Սույն դրույթը կարևոր է, որովհետև ապահովում է սովորողի կարիքի գնահատման օբյեկտիվությունը և բազմակողմանիությունը:
38. Հաստատության խումբն աջակցում է կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող սովորողի հետ աշխատող մանկավարժական աշխատողներին.
1) պլանավորելու, ապահովելու և գնահատելու առարկայական չափորոշիչներով և ծրագրերով նախատեսված` սովորողի առանձնահատկություններին, զարգացման հնարավորություններին և առավելագույն ներուժին համապատասխան գիտելիքների, հմտությունների, դիրքորոշումների ու արժեքների ձևավորումը.
2) կիրառելու դասավանդման աշակերտակենտրոն և ինտերակտիվ մեթոդներ՝ յուրաքանչյուր սովորողի համար ուսումնական գործընթացը հավասարապես խթանելու, ինչպես նաև կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող սովորողների ներառումն ու ակտիվ մասնակցությունն ապահովելու համար.
3) սովորողի մանկավարժներին, սովորողի կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիքին համապատասխան, իրականացնելու առաջադրանքի, թեստերի, գիտելիքների ստուգման, գնահատման ու ժամանակի պլանավորման խելամիտ հարմարեցումներ.
4) սովորողներին և ծնողներին` ուսման մեջ, առօրյա հարաբերություններում և արտակարգ իրավիճակներում հանդիպող արգելքների և դժվարությունների հաղթահարման գործընթացում.
5) տրամադրելու երկարօրյա խմբերում ընդգրկված կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող սովորողներին նրանց ԱՈՒՊ-ներով սահմանված աջակցության ծառայություններ՝ դասապատրաստում, ինքնուրույն սովորելու հմտությունների ձևավորում ու զարգացում։
Սույն դրույթը կարևոր է, որովհետև հաստատության խմբի գործառույթների մանրամասնումը նպաստում է կրթական գործընթացի բոլոր մասնակիցների համագործակցության ոլորտների հստակեցմանը և համատեղ աշխատանքի արդյունավետության բարձրացմանը:
Ձև 3-ի այս հատվածը` «ունի բացառիկ ընդունակություններով պայմանավորված կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք:»
Սույն դրույթը կարևոր է, որովհետև նվազագույնը երկու տեսանկյունից` սոցիալ-կրթական (այդ խմբի գոյության իրողության իրավական արձանագրում և նրա կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիքի բավարարման անհրաժեշտության ընդունում) և իրավական (հուշում է անհրաժեշտ լրացումներ կատարել «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքում) հրապարակայնացնում է հիմնախնդրի առկայությունը և նրա լուծման անհրաժեշտությունը:
«Կրթության կազմակերպման մանկավարժահոգեբանական աջակցության ծառայությունների տրամադրման կարգ»-ում առաջարկում եմ` 1. Կետ 14-ում «…կայուն դժվարություններ…»-ից հետո ավելացնել «կամ բացառիկ ընդունակությունների ակնառու դրսևորումներ»; 2. Կետ 38-ի ենթակետ 1-ում «…առավելագույն ներուժին» բառակապակցությունից հետո ավելացնել «բացառիկ ընդունակություններին» բառակապակցությունը; 3. Կետ 53-ով ավելացնել հետևյալ ենթակետը` «Յուրաքանչյուր Տարածքային կենտրոնում տարեկան առնվազն մեկ անգամ կազմակերպում է դասընթաց բացառիկ ընդունակությունների դրսևորման չափանիշներին, ոլորտային բացառիկության դրսևորումներին, այդպիսի սովորողների հետ տարվող գործնական աշխատանքներին առնչվող հարցերով»:
4. Համատեղ դասավանդման մոդելների մասին գրել հինգական նկատառումներ՝ առավելությունները և թերությունները:
Առավելություններ
Թերություններ
Հետգրություն. Կա համատեղ դասավանդման նվազագույնը ևս մեկ մոդել, որն անվանում ենք թեմայի բանավիճային դասավանդում: Այս մոդելն արդյունավետ է երկու պայմանի առկայության դեպքում` 1. Բանավիճող ուսուցիչները հայտնի են որպես ընկերներ; 2. Սովորողները նվազագույնը դրական վերաբերմունք ունեն դասը վարող ուսուցիչների նկատմամբ:
5.Արևիկ Բաբայանի ««Միասին» նախագիծը` որպես համագործակցության արդյունավետ ձև» հոդվածի գրախոսականը
Ներխմբային աշխատանքի կարևորումը և նրա միջոցով «…երեխաների հոգեկան կամ սոցիալական զարգացման զանազան խնդիրներ»ի լուծումը գրախոսվող հոդվածի էությունն է և բխում է սոցիալ-կրթական իրականությունից: Կիսում եմ նաև հեղինակի այն տեսակետը, որ «Հաշվի առնելով տարիքային առանձնահատկություններն ու խմբի կարիքները՝ նախագծի առջև դրած խնդիրներն էլ են տարբեր: Եթե առաջին դասարաններում ավելի կենտրոնական է հարմարման (ադապտացիայի), ինքնադրսևորման և ճանաչողական ոլորտի զարգացման խնդիրը, ապա չորրորդ-հինգերորդ դասարաններում նախագիծն ուղղված է հուզակամային ոլորտին, սեփական զգացմունքներն արտահայտելուն, բարձրաձայնելուն, հասակակիցների հետ համագործակցելուն, կոնֆլիկտները լուծելուն:»
Սակայն նախագծի ձևակերպման, հատկապես` քայլերի հստակ հերթագայության, բացակայությունն անորոշություն է հաղորդում նրա իրականացման գործընթացին և ամփոփման մեջ շարադրված ակնկալիքների իրականացմանը:
Եվ մի մասնակի, բայց մեր կարծիքով կարևոր, դիտարկում: Արևիկ Բաբայանը գրում է. «Նախագծի ընթացքում կիրառվող հիմնական մեթոդը խաղային թերապիան է, քանի որ խաղի մեջ դրսևորվում են երեխայի անձնավորությունը, նրա անհատական առանձնահատկությունները: Խաղը երեխայի կենսական գործունեության ամենից բնական ձևն է: Խաղի ընթացքում ձևավորվում է ակտիվ փոխներգործություն երեխայի և շրջակա աշխարհի միջև, զարգանում են նրա ինտելեկտուալ, հուզակամային, բարոյական որակները, ամբողջովին ձևավորվում է նրա անհատականությունը:…»: «Թերապիա» հասկացության ներառումն այս, հիմնականում` անվիճելի, դատողությունների շարքում, մեզ թվում է անհարիր, քանզի չենք կարծում, որ բոլոր երեխաները բուժման կարիք ունեն: Մաղթում ենք հեղինակին գործնական հաջողություն իր մասնագիտական գործունեության նախագծային բաղկացուցչում:
6. Գրել ԱՈւՊ-ին վերաբերվող հինգ նկատառում:
7. Քնարիկ Ներսիսյանի «Անհրաժեշտ պայմաններ և հարմարեցված միջավայր յուրաքանչյուր սովորողի համար» հոդվածի գրախոսականը
Գրախոսվող աշխատանքը երկարատև, հիմնականում` հաջողված, կրթական գործընթացի ներկայացման փորձ է: Չնայած որոշ չպարզաբանված հասկացությունների օգտագործմանը, օրինակ` «Հայացքի արգելք», տեսության և գործնականի տրամաբանական հակասությանը, օրինակ` «Գոյություն ունի մի տեսություն. երբ անձը դիպչում է կենդանուն, տեղի է ունենում էներգիայի փոխանակում. կենդանին դեպի իրեն է քաշում մարդու բացասական էներգիան` փոխարենը տալով դրական էներգիա:
Ահա այսպիսի արդյունք մենք ունեցանք, երբ մեր սովորողը անհամբերությամբ հանեց իր ձեռնոցները և սկսեց շոյել Ատիին: Իր հանգիստ և խաղաղ էներգիան փոխանցվեց նաև մյուսներին:»; կամ ծայրահեղականությանը` սահմանների ջնջմանը, շրջանցելով էթիկայի նորմերը, հոդվածը պատկերացում է տալիս կատարված կրթության առանձնահատուկ պայմանների կարիք ունեցող սովորողների հետ տարվող ծավալուն աշխատանքի և նրա արդյունքների մասին:
Ներկայացված սկզբունքները ևս մանկավարժական իրականության վերլուծության արդյունք են`
Այդ իսկ պատճառով առավել ցավալի է, որ «Շփումը կենդանիների հետ» նախագծում խախտված են նախագծին ներկայացվող համարյա բոլոր պահանջները:
«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրի բոլոր բաղկացուցիչներում համընդհանուր ներառումը կենդանի իրականություն է տարատեսակ արգելքների ամենօրյա հաղթահարմամբ:
Ատեստավորման ենթակա ուսուցիչների վերապատրաստման մոդուլ
Սովորողի ուսումնառության արդյունքների գնահատումը, 15 ժամ
Առաջին պարապմունք 3 ժամ
Ծանոթանում ենք նորմատիվ փաստաթղթերում սովորողի ուսումնառության արդյունքների գնահատմանը վերաբերող հատվածներին․
Գործնական աշխատանք. հենվելով սեփական փորձի վրա պատասխանեք հարցերին
Միշտ: Մարդկային փոխհարաբերությունների յուրաքանչյուր պահ, նաև` անհատի մասին հիշելու և նրա մասին մտորելու ցանկացած պահ ներառում է գնահատման բաղկացուցիչը: Իսկ իրավական տեսակետից` «Հանրակրթական ուսումնական հաստատությունում գնահատումն իրականացվում է ուսումնական տարվա ընթացքում (ընթացիկ), կիսամյակի և ուսումնական տարվա ավարտին (ամփոփիչ) և հանրակրթական ծրագրի յուրաքանչյուր աստիճանի ավարտին (ամփոփիչ ատեստավորում)։ Ամփոփիչ ատեստավորումն իրականացվում է կրթության պետական կառավարման լիազորված մարմնի սահմանած կարգով:» (Հանրակրթության պետական չափորոշիչ, կետ 42)
Կրթության գործընթացի բոլոր մասնակիցները` դասավանդողը, սովորողը (ինքնագնահատական), դասընկերը (փոխադարձ գնահատում), ծնողը, գործընկերը (քննարկումների ժամանակ), կրթության պետական կառավարման լիազորված մարմինը:
Գիտելիքը (միավորային գնահատում), կարողությունների մակարդակը կամ հմտության առկայությունը (կրեդիտային գնահատում), դիրքորոշումը և արժեքը (ձևավորող գնահատում, վերաբերմունքային գնահատում):
Գնահատման այն բոլոր համակարգերով, մեթոդներով և ձևաչափերով, որոնք չեն հակասում Հանրակրթության պետական չափորոշչի էությանը և նպատակներին:
Երկրորդ պարապմունք 3 ժամ
Պատասխանեք «Ինչո՞ւ գնահատել» հարցին։
Փորձեք մեկնաբանել «գնահատումը, որպես սովորողի խրախուսման և շարունակական զարգացումն ապահովող միջոց» արտահայտությունը։
Խրախուսել նշանակում է գնահատել սովորողի յուրաքանչյուր, նույնիսկ` փոքրիկ առաջընթացը: Երբեք պետք չէ մոռանալ կրթության գործընթացում սովորողի անհատական տեմպի մասին, իհարկե, եթե այդ տեմպը ծուլության դրսևորում չէ, այլ նրա կարողությունների հնարավորությունների սահման: Դեպի սահմանված վերջնարդյունքներ տանող շարունակական զարգացումը, այսինքն` անհատական կրթական ուղու` անհատականությանը համարժեք կառուցումն է հաջողության գրավականը: Խրախուսող գնահատումը համեմատաբար ավելի արդյունավետ է, քան պատժողական գնահատումը, սակայն արդարության սկզբունքի խախտումը կարող է բարոյական բնույթի հիմնախնդիրներ հարուցել: Պետք է նաև բացառել անպատժելիության զգացման ձևավորումը սովորողի մոտ:
Փորձեք ձևակերպել գնահատման գործընթացի գործառույթներ։
Փորձեք ձևակերպել գնահատման գործընթացի սկզբունքներ։
Երրորդ պարապմունք 3ժամ
«38. Հանրակրթական ուսումնական հաստատությունում ընթացիկ գնահատումն իրականացվում է քանակական (միավորային) և ձևավորող (ուսուցանող) ձևերով՝ դպրոցի մանկավարժական խորհրդի կողմից հաստատված կարգով։» Հանրակրթության պետական չափորոշիչ, բաժին IX։
Համացանցից գտեք գնահատման յուրաքանչյուր ձևի նկարագրությունը և առանձնահատկությունները։
Գնահատումը կենսական հմտություն է և ոչ միայն թվանիշ
«13. Չափորոշչով սահմանվում են հանրակրթության հիմնական ծրագրերի բովանդակության հետևյալ բաղադրիչները՝
1) գիտելիք.
2) հմտություն.
3) դիրքորոշում.
4) արժեքային բաղադրիչ:» Հանրակրթության պետական չափորոշիչ, բաժին VI
Այս բաղադրիչներից ո՞րը ի՞նչ ձևով կգնահատեք։ Բերեք օրինակներ։
Քանի որ չափորոշչով սահմանված հանրակրթության հիմնական ծրագրերի բովանդակության վերոշարադրյալ բաղադրիչները փոխադարձ պատճառահետևանքային կապի մեջ են, օրինակ` գիտելիքի յուրացումը հետևանք է հմտության մակարդակի, սովորելու արժևորումից բխող դիրքորոշման, բայց միաժամանակ գիտելիքն է հմտության ձևավորման հիմքում և կարող է դառնալ արժեհամակարգում փոփոխությունների պատճառ, այդ բաղադրիչների հստակ սահմանազատումը գնահատման գործընթացում միշտ չէ, որ հնարավոր է:
Գիտելիքը, օրինակ` որևէ իրադարձության, ասենք` արաբական արշավանքների, պատճառների, ընթացքի և հետևանքների իմացությունը (բնականաբար, այստեղ վատ քողարկված առկա են մյուս բաղադրիչները, բայց շեշտված է գիտելիքը), գնահատվում է միավորային համակարգով, իսկ գիտելիքի ներկայացման ընթացքում բացահայտվող հմտությունը գնահատվում է ուսուցանող ձևով: Ցանկացած դիրքորոշման հիմքում սովորողի արժեհամակարգն է, անկախ նրանից գիտակցվում, թե՞ չի գիտակցվում իր կամ շրջապատի կողմից, հետևաբար այս երկու բաղադրիչների դրսևորումները գնահատելիս ավելի նպատակահարմար է բնութագրող գնահատումը: Պատմության` անցյալի իրականության, ուսումնասիրման գործընթացում վերջին երկու բաղադրիչները դրսևորվում են երկակի` առարկայի կամ նրա որոշակի թեմաների նկատմամբ վերաբերմունքով և պատմական երևություների, իրադարձությունների և անհատների նկատմամբ դրական կամ բացասական դիրքորոշումներով, օրինակ` «Պետություն» երևույթի և նրա պատմական տեսակների, նաև` երրորդ հանրապետության,նկատմամբ վերաբերմունքով, որն արտահայտվում է ոչ միայն երևույթն ուսումնասիրելու ցանկությամբ կամ վերջինիս բացակայությամբ, այլ նաև` հայոց անկախ պետության նկատմամբ վերաբերմունքով:
Ձեր դասավանդած առարկայում ի՞նչ կընդգրկեք «դիրքորոշում» և «արժեքային» բաղադրիչներում։
«Պատմություն» առարկայի «Դիրքորոշում» բաղադրիչում կընդգրկեի սովորողի վերաբերմունքը պատմական երևույթների, իրադարձությունների և անհատների, ինչպես նաև` վերոթվարկյալը մեկնաբանող-վերլուծողների նկատմամբ: «Արժեքային» բաղադրիչում կընդգրկեի այն հասկացությունները` «Պետություն», «Ազգ», «Իրավունք», «Արդարություն», «Ազատություն», «Օրինապահություն», «Համագործակցություն», որոնց էության առարկայական դրսևորումները հարկ է, որ սովորողի արժեհամակարգում գրավեն գիտակցված և կայուն առաջնային դիրքեր:
Չորրորդ պարապմունք 2ժամ
«39. Քանակական (միավորային) գնահատման համար կիրառվում է 10 միավորային սանդղակ: 10 միավորային սանդղակում որևէ թիվ չի հանդիսանում անբավարար գնահատական, և յուրաքանչյուր նիշ նկարագրում է աշակերտի հաջողության որևէ մակարդակ: Քանակական գնահատումը ցույց է տալիս աշակերտի ուսումնական հաջողությունները, սկսվում 1 միավորից և չունի անբավարար սանդղակ։» Հանրակրթության պետական չափորոշիչ, բաժին IX։
Ո՞րն է նորությունը, փորձեք մեկնաբանել։
Նորությունն անբավարար գնահատականի բացառումն է: Սույն փոփոխությունը վերացնում է «Երկտարեցիություն» սոցիալ-կրթական երևույթը: Վերացնում է «Մտքում` անբավարար, մատյանում` բավարար» հակամանկավարժական պրակտիկան, բայց այն կարող է փոխարինվել «Մտքում` 2, մատյանում` 4» պրակտիկայով, եթե չվերացվի մանկավարժների մի մասի և ծնողների մեծ մասի ձգտումը ցույց տալ իրականությունը գերազանցող պատկեր: Փորձ է արվում խթանել սովորողներին` բարձրացնել հաջողության մակարդակը, սակայն քչով բավարարվելու հակում ունեցողև դժվարությունները հաղթահարելուն անպատրաստ սովորողներին կարող է պահել իրական 1-2 մակարդակում:
«44. 1-4-րդ դասարաններում և 5-րդ դասարանի առաջին կիսամյակում միավորային գնահատում չի իրականացվում: Ընթացիկ գնահատումը կատարվում է բնութագրման միջոցով, իսկ, որպես տարեկան ամփոփիչ գնահատական, կազմվում է յուրաքանչյուր սովորողի ուսումնական առաջադիմության բնութագիրը՝ համաձայն կրթության պետական կառավարման լիազորված մարմնի սահմանած կարգի»: Հանրակրթության պետական չափորոշիչ, բաժին IX։
Համարեք, որ ընդգրկված եք 4-րդ դասարանցու ուսումնական առաջադիմության բնութագիրը ստեղծող խմբում։ Ի՞նչ կընդգրկեիք այդ բնութագրում։
4-րդ դասարանցու ուսումնական առաջադիմության բնութագրում կընգրկեի Հանրակրթական տարրական ծրագրի շրջանավարտի ուսումնառության ակնկալվող վերջնարդյունքներով սահմանված գիտելիքների յուրացման և կարողությունների մակարդակները, ինչպես նաև արժեքային համակարգի վարքային (դիրքորոշումային) դրսևորումները: Վերոշարադրյալը պարտադիր պետք է ձևակերպվի առանցքում ունենալով սովորողի անհատականությունը և նրանում կատարված փոփոխությունների տեմպն ու հարացույցը:
Հինգերորդ պարապմունք 2 ժամ
Ուսումնական նախագծի կառուցվածքը, բաղադրիչները, կարող եք օգտվել համացանցից, գրականությունից։
Ուսումնական նախագծի իրականացման վերջում ի՞նչը և ինչպե՞ս կարելի է գնահատել։
Նախագծային աշխատանքը սովորողների և դասավանդողների համագործակցային գործունեությունն է իրականության որևէ հիմնախնդրի հրապարակայնացման, քննարկման և լուծման ուղղություններով:
Ա. Իրավիճակի նկարագրություն (ընտրված հիմնախնդրի համառոտ պատմությունը և նրա լուծման արդի խոչընդոտները);
Բ. Նախագծի շահառուները (թվարկվում են հասարակության այն շերտերը, որոնք կօգտվեն հիմնախնդրի լուծմանն ուղղված քայլերից)
Գ. Նպատակ (հիմնախնդրի լուծում կամ լուծման տարբերակների ցուցանում)
Դ. Խնդիրներ (դեպի նպատակ տանող քայլերի հերթագայություն);
Ե. Նախագծային նպատակին հասնելու ենթադրվող ժամկետը;
Զ. Նախագծային խմբի մեկնարկային մասնակիցները;
Է. Նախագծային խմբի հնարավոր մասնակիցները;
Ը. Ակնկալվող արդյունքը (նպատակի իրականացում կամ ընտրված հիմնախնդիրը տեսանելի ապագայում լուծելու անհնարինության հիմնավորում);
4. Ընթացիկ գործունեության տեսակներ`
ա) նախագծային խմբի պարբերական հանդիպումներ;
բ) հանդիպումներ մասնագետների հետ;
գ) ուսումնական ճամփորդություններ;
դ) տեղեկատվական հրապարակումներ նախագծային գործունեության ընթացքի մասին;
5. Ամփոփման ձևաչափ. նախագծի կամ նրա փուլերի արդյունքների հրապարակային ներկայացում ուսումնական տարվա ընթացքում երկու անգամ;
6. Գնահատում. ուսումնասիրվող հիմնախնդրին առնչվող մասնագետներից և հասարակության ներկայացուցիչներից կազմված հանձնաժողովը գնահատում է կրեդիտային համակարգով 1-10 միջակայքում:
Բ. ենթակետի պարզաբանում. 1. Օգտվելը պետք է հասկանալ բառի ամենալայն իմաստով, այսինքն` նաև մտավոր և հոգևոր; 2. Ենթադրվում է շահառուների մասնակցությունը հիմնախնդրի լուծմանը:
Վեցերորդ պարապմունք 2ժամ
Սովորողի ուսումնական բլոգը որպես սովորողի ուսումնական գործունեության արդյունքների գնահատման գործիք, ուսումնական բլոգին ներկայացվող պահանջներ, ծանոթացում ներկայացում։ Համապատասխանությունը գնահատման ձևակերպած սկզբունքներին։
Վերապատրաստողը համարվում է բաժինը յուրացրած և ստանում է 1 կրեդիտ, եթե իր բլոգում ունի առաջադրանքների (շեղատառերով գրված) 70 տոկոսից ավելին։
Թեմա 1
Սովորողի հոգեկան զարգացման առանձնահատկությունները
տարիքային տարբեր շրջաններում
Սովորողի հոգեկան զարգացումը, առանձնահատկությունները, ճգնաժամերը՝
● Կրտսեր դպրոցում
● Միջին դպրոցում
● Ավագ դպրցում
Բռնություն եզրույթը,տեսակները։
Բուլինգը կանխարգելումն ու անտեսման հետևանքները։
Կրտսեր դպրոցական տարիք
Միջին դպրոցական տարիք
Ավագ դպրոցական տարիք
Գործնական աշխատանք
Ըստ տարիքային փուլերի կազմել հոգեկան գործընթացների զարգացման աղյուսակ:
Թեմա 2
Ուսումնական հետաքրքրություններ
Քննարկման արդյունքում դուրս բերել և մշակել սովորողների հետաքրքրությունները զարգացնելու ուղիներ- աշխատանք զույգով
Ուսումնական հետաքրքրություններ
Գործնական աշխատանք
Հաշվի առնելով երեք տարիքային խմբի առանձնահատկությունները դուրս բերել և մշակել սովորողների հետաքրքրությունները զարգացնելու ուղիներ:
Թեմա 3
Ուսումնառության ոճեր
Ուսումնական և ուսուցանելու ոճերի տեսակների ներկայացում, քննարկում
Ուսումնառության ոճեր
Գործնական աշխատանք
Ընտրել որևէ առարկայից թեմա և կիրառել ուսումնական և ուսուցանելու ոճերի տեսակները: Ներկայացնել փոքրիկ դիտարկում արդյունքների մասին:
«Պատմություն» առարկայի «Անհատի դերը հին աշխարհում» թեմայի ուսումնասիրման տաբերակ:
Դասական երաժշտությամբ ուղեկցվող պատկերաշարի ցուցադրում հիմնական հարցադրման շուրջ մտասուզմամբ:
Տրվում է պատճառահետևանքային կապեր բացահայտող գրավոր առաջադրանք համացանցից օգտվելու թույլտվությամբ:
Պատմական անհատի կյանքի մի դրվագի վերակառուցում:
Պարզաբանում. Այսպիսի դասաշարք կարող է կազմակերպվել միայն խմբային նախապատրաստական աշխատանքից արդյունքում:
Թեմա 4
Արդյունավետ կառավարում և հաղորդակցում
Անդրադարձ կոնֆլիկտներին, հաղորդակցման արդյունքում առաջացած կոնֆլիկտային իրավիճակներին, դրանք հաղթահարելու ուղղիներին:
Դասարանում արդյունավետ հաղորդակցման ռազմավարություններ
Կոնֆլիկտները ուսումնական գործընթացում
Հավելյալ նյութեր՝
Կոնֆլիկտ: Կոնֆլիկտաբանություն:
Կոնֆլիկտների դրական ու բացասական կողմերը
Դպիր՝ Մակարենա Գոնսալեսը դասարանում առաջ եկած կոնֆլիկտների, պատժի մասին,թարգմանությունը՝ Ն. Բարսեղյան
Գործնական աշխատանք
Առանձնացնել յուրաքանչյուր տարիքային խմբում արդյունավետ հաղորդակցման 3-5 ձևերը:
Կրտսեր դպրոցական տարիք
Հետադարձ կապի, որը պետք է լինի մշտատև և անընդհատ, հիմնական տեսակներն են վերաբերմունքը և խոսքը (բանավոր և գրավոր):
Միջին դպրոցական տարիք
Ավագ դպրոցական տարիք
Թեմա 5
Բռնություն եզրույթը,տեսակները։
Բուլլինգի տեսակները, նվազեցման և կանխարգելման մեխանիզմները
Բռնություն. ինչ կարող ես անել այն վերջ դնելու համար
Դպրոցական բռնություն
Գործնական աշխատանք
Դիտել Խրտվիլակը ֆիլմը, վերլուծել այն և լուծումներ առաջարկել:
Վերլուծության արդյունք` դիտարկումներ
Ֆիլմում ներկայացված իրավիճակը փակուղային է: Իսկ լուծումը, ինչպես միշտ, այդպիսի իրավիճակի ձևավորման կանխումն է:
Անդրադարձ «Տարիքային հոգեբանություն» դասընթացին
Դասընթացի շրջանակում ունեցանք արդյունավետ քննարկումներ փորձի փոխանակման ձևաչափով:
Խմբային աշխատանքի մեթոդը կիրառվեց վերապատրաստվողների մանկավարժական մակարդակին համարժեք: Դասընթացավարը հանգամանորեն և մասնակիցների կարծիքների բարեհամբույր և մասնագիտական մեկնաբանությամբ ներկայացնում էր թեմաները՝ ըստ օրվա աշխատակարգի:
Դասընթացի շրջանակում շեշտադրվեցին մանկավարժական իրականության առանցքային հիմնախնդիրները:
Վերապատրաստման կենտրոնի բլոգը
| Թեմա 1 (5 ժամ)․ Ուսուցման կառավարման համակարգերի (LMS) ֆունկցիոնալ հնարավորությունները և այդ միջավայրի կիրառումը էլեկտրոնային դասընթացի ստեղծման, կազմակերպման և կառավարման գործընթացում |
Բլոգային-գործնական աշխատանք՝
| Թեմա 2 (5 ժամ)․ Կրթության կառավարման տեղեկատվական համակարգ, էլեկտրոնային մատյան |
Բլոգային-գործնական աշխատանք՝
| Թեմա 3 (4 ժամ)․ Թվային առաջադրանքների ստեղծումը ուսուցման կառավարման համակարգերի թվային գործիքների միջոցով |
Բլոգային-գործնական աշխատանք՝
| Թեմա 4 (2 ժամ)․ Առցանց գրատախտակի գործիքակազմը |
Բլոգային-գործնական աշխատանք՝
| Թեմա 5․ Կրթական կայքերի էությունը, օգտագործման առանձնահատկությունները, ընձեռած հնարավորությունները |
| Թեմա 6․ «Տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների կիրառումը ուսումնական գործընթացում» բաժնի ամփոփում |
Սպիտակ գայլի վերադարձը 